شبهای براتی در مزینان
چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی
آن شب قدر که این تازه براتم دادند.
طبق یک رسم دیرینه که ریشه در اعتقادات مذهبی مردم مزینان دارد از شب 13 تا نیمه شعبان را مردم شب براتی یا چراغ برات می نامند و با حضور برسرقبور اموات خود برای شادی روح آن ها خیرات می دهند البته نیمة شعبان در فرهنگ‌نامه‌ها و متون کهن، «شب برات» نامیده شده و این بدان خاطر است که بنا به روایات، خداوند در این شب «برات آزادی» از دوزخ را به بندگان خود می‌بخشد.در واقع می توان از شب های برات به عنوان عید اموات یاد کرد چرا که افراد زنده به ویژه بستگان نزدیک به یاد آن ها خیرات می دهند و در حقیقت جشنی برای این رفتگان برپا می کنند و در این جشن اغلب نذوراتی که پخش می کنند مواد شیرین مانند حلوا و شکلات و خرماست.
برات معانی گوناگونی دارد اما رایج ترین آن سند، نوشته و یا حواله ای است که به کسی می دهند و در ازای آن پولی دریافت می کنند شاید بتوان تعبیر به ضمانت نامه کرد.
بسیاری از مفسران و ادبا در باره ی شبهای براتی مطلب نوشته اند و غزّالی نیز در «کیمیای سعادت» این مضمون را این‌گونه آورده است: «و در اثر است که شب نیمة شعبان، صحیفة عمر به دست ملک الموت دهند. هر که را در این سال جان باید گرفت، نام وی در آن صحیفه نوشته بُوَد...»
مردم خراسان به خصوص دیار تاریخی مزینان در نیمه‌ی ماه شعبان هر سال یعنی طی روز‌های دوازدهم تا چهاردهم شعبان با برگزاری مراسم مذهبی ویژه ای با عنوان برات یاد و خاطره عزیزان از دست رفته خود را گرامی داشته و با حضور در قبرستان به یاد مردگان خیرات می‌کنند.مهمترین این خیرات در مزینان ما حلوایی است که زنان روستایی با دستان خود می پزند و بسیار مقوی است که حتی بعضی برای یک وعده صبحانه استفاده می کنند. البته این روزها رسم و رسوم شهری ها به این دیار نیز سرایت کرده و متمولین میوه های روز مانند سیب و خیار و پرتغال و کیوی تهیه کرده و بر سرمزار اموات خود خیرات می کنند.
آیین چراغ برات آن قدر در نزد مردم ما ارزشمند است که بعضی همشهریان ساکن در شهرستان های بزرگ مانند تهران و مشهد در این شب ها خود را به مزینان می رسانند تا مبادا از قافله عقب به مانند به ویژه بستگان عزیزانی که تازه در خاک آرمیده اند.
بعضی از خراسان پژوهان با استفاده کتب تاریخی و مذهبی مانند بحار الانوار و غیاث اللغات در باره رسم و آیین چراغ برات در خراسان بزرگ که در پایگاه های مختلف خبری و خبرگزاری های رسمی مانند مهر بازتاب داشته است معتقدند:
«دامنه این رسم آن چنان گسترده است که به ماه شعبان در این منطقه ماه برات نیز می‌گویند. مراسم شبهای برات یا چراغ برات سابقه‌ای دیرینه و ریشه‌دار دارد.»
«اگرچه مراسم چراغ برات که در سه شب و روز یازده تا چهارده شعبان و یا دوازده تا 15 شعبان در استان خراسان، ریشه دینی ندارد و در چند صد ساله حضور اسلام در ایران این سنت مورد تایید پیشوایان دینی قرار نگرفته ولی این سنت حسنه مربوط به ایران باستان است و به دلیل عجین شدن این رسوم با دین مبین اسلام تاکنون مخالفتی از سوی مراجع دینی با آن صورت نگرفته است.»
«برات غریبان، برات اسرا، برات مسافران، برات زنده‌ها و برات مرده‌ها از عناوینی است که برای این سه روز در نقاط مختلف خراسان استفاده می‌شود که از این میان برات مرده‌ها در ۱۴ شعبان با شور و حال خاصی برگزار می‌شود»
«پخت انواع نانهای سنتی مانند روغن جوشی، چلبکی، کماچ، ساچ و حلوا و پخش آن دربین مردم به ویژه کودکان از مراسم ایام برات در شهرهای گوناگون خراسان است، مردم این منطقه از کشورمان اعتقاد دارند پخت این خوراکی ها باید قبل از غروب آفتاب صورت گیرد.»
روحانی اندیشمند و شاعر فرزانه مزینانی حجت الاسلام حاج شیخ حبیب اله عسکری به مناسبت شب های برات شعری را سروده اند که مبنای آن تحقیق و اعتقادی است که روحانیون به آن دارند و به یقین او که برای هر حرف و سخن خود در منبر سندی ارائه می کند با استفاده از روایات و تحقیقات مذهبی خود چنین شعر زیبایی را خلق کرده است:
برخیز که شبهای برات آمده است
در کالبد مرده ، حیات آمده است
از بهر نشاط و شادی اهل قبور
ایامِ بهار صلوات آمده است
انفاق خوش است چه روز و اندر دل شب
تا مرگ نیامده است و جان هم بر لب
بعد از صلوات و ذکر یا رب یا رب
شیرین نما کام خلایق به رطب
تاکید شده است زیارت اهل قبور
تا دامنه ی قیامت و حشر و نشور
دانی که نجات اهل برزخ در چیست؟
اندر دل مؤمنین ایجاد سرور
گویند برات گناه و بدعت* باشد
دیدم برات عین براعت* باشد
از بهر نجات خفته اندر دل خاک
ای کاش تمام سال بدعت باشد
در جامعه گر برات فرهنگ شود
با عقل و کتاب و دین هماهنگ شود
آبادی قبر مرده در خیرات است
نه آنکه به سنگ قیمتی ، سنگ شود
قرآن شِفا بخش دل انسان است
چون جایگه خدا ، دل انسان است
کعبه است یقین خانه ی گِل در دنیا
بالاتر از این خانه ، دل انسان است
قرآن برای مردگان ، احسان است
هم اسلحه ی زنده دلان ، قرآن است
یاسین بخوان و سوره الرحمن
یاسین دل و عروس او رحمان است
بدعت:نوآوری که در اینجا مراد نوآوری خوب است
براعت:بزرگواری برتری یافتن در کمال
به جمع شاهدان کویردر تلگرام بپیوندید: https://telegram.me/shahedanemazinan
