کاروانسرای جهانی "مزینان"، امید رونق‌ گردشگری غرب خراسان رضوی

​سبزوار- ایرنا - کاروانسرای تاریخی "مزینان" از توابع شهرستان "داورزن"، در حدفاصل سبزوار به شاهرود، از آثار ارزشمند و شاخص غرب خراسان رضوی با ثبت به عنوان میراث جهانی، می‌تواند پای گردشگران را به این منطقه بیشتر باز کرده و آبی زیر پوست اقتصاد این خطه کویری بدواند.

​

به گزارش ایرنا، این کاروانسرا در زمره ۵۴ کاروانسرای ممتاز از ۲۴ استان کشور است که اواخر شهریور امسال در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در پایتخت عربستان سعودی، در ردیف آثار تاریخی جهان به ثبت رسیده است.

کاروانسرای روستای مزینان معروف به کاروانسرای شاه عباسی مربوط به دوره صفویه در مسیر جاده تاریخی ابریشم واقع شده که با شمارهٔ ۱۶۶۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

مزینان، واقع در حاشیه کویر از دیرباز یکی از منازل مهم و حیاتی شاهراه قدیم و جاده ابریشم و به‌خصوص در مسیر سبزوار به شاهرود بوده است، چنانکه هر مسافری قصد سفر و عبور از این گذرگاه را داشته است، در کاروانسرای مزینان اطراق کرده و اگر شده اندک زمانی را در آن به استراحت می پرداخته است.
مزینان کنونی مربوط به زمان قاجار است ولی کاروانسرا در دوران صفوی بنا شده ‌است که از مهم‌ ترین کاروانسراهای این دوران به شمار می رفته و در اکثر سفرنامه‌ ها از این بنای تاریخی و اهمیت آن یاد شده‌ است.

​

معماری منحصر به فرد و فاخر کاروانسرای مزینان

از کاروانسرای مزینان در بسیاری از سفرنامه ها با عنوان رباط شاه عباسی یاد شده است. این بنا بر اساس مدارک تاریخی به جا مانده در سال ۱۰۶۴ هجری قمری، توسط "حاج محمد طالب" برای افرادی که در راه مانده اند ساخته و وقف شده است.

این کاروانسرا از بیرون دارای پلان مستطیل شکل است که حیاطی مرکزی دارد و اتاق ها یا همان حجره ها و دیگر قسمت های کاروانسرا در اطراف حیاط قرار دارند. دروازه ورودی در قسمت شمالی کاروانسرا قرار دارد و برای ورود باید به آن سمت مراجعه کرد.

سردر ورودی بنا دارای سه کتیبه است که ۲ عدد از آنها با سنگ مرمر سفید و یکی با سنگ خاکستری ساخته شده است.

جنس درب ورودی کاروانسرا چوبی است که بر روی ایوانی بلند بنا کرده اند، که احتمالا از درخت افرا درست شده است. در دوطرف ایوان آن، سه طبقه تاق‌نما واقع شده که تاق نمای وسطی و آخری به صورت مربع است و تاق نماهای طبقه اول و سوم به صورت مستطیل بوده که از طریق وروردی باریکی که این قوس هلالی روی آن زده شده، به اتاقک انتهای آن راه دارد.

رو به روی هر حجره می توان ایوانچه ای همراه با تاق جناغی را مشاهده کرد که این الگو در تمام قسمت های کاروانسرا تکرار شده است.

شبستانی در قسمت جنوبی کاروانسرا در روبه روی درب ورودی وجود دارد که این بخش نیز دارای تاقی جناغی است. راهروهایی هم در پشت حجره ها وجود دارد که به عنوان اصطبل مورد استفاده بوده است و در کناره های این راهروها سکوهایی ایجاد شده است.

نکته جالب توجه در مورد این سازه وجود حوض انباری در رو به روی در ورودی آن است. این حوض انبار تامین آب کاروانسرا را بر عهده داشته است که تمامی عناصر آب انبارهای قدیمی را دارد و ۲ بادگیر نیز بر فراز آن قرار داده اند که کار تهویه فضا و خنک کردن آب را انجام می داده است.

برای ساخت کاروانسرا و حوض انبار رو به روی آن از مصالحی همچون آجر و ملات گل و گچ استفاده کرده اند.

​

ثبت این بنا، مزینان را جهانی کرد

یک فعال فرهنگی و اجتماعی اهل منطقه مزینان به خبرنگار ایرنا گفت: با ثبت جهانی کاروانسرا به عنوان یکی از یادگارهای قدیمی، کهن دیار مزینان دوباره جهانی و پرآوازه شد و نامش بر زبانها افتاد.
علی مزینانی عسکری افزود:‌ این نام ماندگار و نامیرا با عناوین "مزینان، مسینان و مزدینان" هزاران سال است که چه قبل و چه بعد از اسلام با تربیت دانشمندان و اندیشمندان بزرگ و نیز ابنیه تاریخی و موقعیت سوق الجیشی و اقتصادی در مسیر راه باستانی ابریشم قرار داشته و با وجود چندین بارانداز و تیمچه، محل حضور تجار داخلی و خارجی شناخته شده بوده است.

وی گفت:‌ چه بسا اتفاقات بسیار مهم تاریخی در این دیار رخ داده که در سفرنامه ها و آثار تاریخی به آن پرداخته اند و در آثاری مانند "حدود العالم من المغرب الی المشرق"، "تاریخ بیهق" و "مطلع الشمس" و نیز کتاب زیبای "کویر" اثر جاودانه دکتر علی شریعتی مزینانی از مروت، ادب و هنر و جوانمردی و بزرگ منشی مردم مزینان و حکام آن به خوبی یاد شده است.

وی اظهار کرد: به یقین با معرفی بیشتر این اثر جهانی و شرایط حضور گردشگران، صنعت گردشگری منطقه مزینان دوباره رونق می گیرد و این می تواند تحول بسیار خوبی در وضعیت معیشت مردم کل خطه کویر ایجاد کند و جمعیت مهاجر آن را،‌ که بیشتر جوانان هستند دوباره به زادگاه خود برگرداند.

​

مزینان روستایی باشکوه در دل تاریخ

مزینان روستایی با هزاران افت و خیز و شکوه در طول تاریخ چهار هزار ساله است که تاب آوری آن در برابر ناملایمات طبیعی و انسانی،‌ جاذبه های دیدنی فراوانی را در طبیعت، تاریخ و فرهنگ به وجود آورده است.

سرزمینی که ققنوس وار پس از هر حادثه سر از خاکستر خود برداشته است و اگر خواهان شب های کویر به روایت "هبوط آدم" دکتر علی شریعتی در کویر هستید به مزینان سفر کنید و اگر در پی لمس توصیفات خاطره انگیز (نوستالژی) کتاب نایاب "عبور از صحاری ایران" اثر "آلفونس گابریل" هستید باز هم سفر به مزینان را از دست ندهید.

مزینان، خاستگاه اندیشمندانی چون استاد "محمدتقی شریعتی" و فرزند برومندش دکتر شریعتی است که با نسیم دلنشین کویر و صدها جاذبه طبیعی و دیدنی ریشه در خاک و سر بر آسمان دارد و امروز می رود که به مقصدی نوظهور گردشگران در غرب خراسان رضوی تبدیل شود.
کویر مزینان شهرستان داورزن در حاشیه جنوبی جاده سراسری تهران - مشهد با چشم اندازهای طبیعی و تنوع زیستی از پتانسیل بالایی برخوردار است و مناطق اطراف آن با جاذبه های اکوتوریستی فراوان می توانند مقاصد خوبی برای گردشگران داخلی و خارجی و علاقه مندان طبیعت باشند.
مسجد جامع ، حوزه علمیه، بقعه امام زاده سیدحسین و آرامگاه سید اسماعیل در ۲ کیلومتری مزینان و در حاشیه "بهمن آباد"، تپه باستانی "بِل قوز" و خرابه های شهر قدیمی "بادغوس"، آب انبار و رباط شاه عباسی و یک بنای چاپارخانه و همچنین زادگاه دکتر علی شریعتی و کویر زیبای مزینان از آثار تاریخی و گردشگری مزینان به شمار می روند.

​

دهستان مزینان با قدمتی چند هزار ساله از توابع شهرستان داورزن با اقلیم نیمه بیابانی، تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد در ۶ کیلومتری جنوب غربی شهرستان داورزن و ۸۰ کیلومتری غرب شهرستان سبزوار قرار دارد.

بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت مزینان هزار و ۶۶۱ نفر و شغل اکثر آنان کشاورزی و دامداری است. این روستا بیش از ۷۰ شهید و ده ها ایثارگر، جانباز و آزاده تقدیم نظام جمهوری اسلامی کرده است و وجود چندین خانواده ۲ و سه شهیده، مزینان را از دیگر روستاهای خطه خراسان متمایز نموده است.

 

به جمع شاهدان کویرمزینان در تلگرام بپیوندید: https://t.me/shahedanemazinan

شاهدان کویرمزینان در #آپارات https://www.aparat.com/shahedmazinan

شاهدان کویر مزینان در پیام رسان ایتا https://eitaa.com/sh_mazinan

​

«رباط مزینان» یکی از نمادهای فرهنگ بشری

​

ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: کاروانسرای مزینان یکی از منزل‌های مهم کنار راه ابریشم بوده که تقریبا تمامی تأسیسات رفاهی مانند مسجد آب انبار، چاپارخانه، یخدان، دکان و حمام را داشته که در ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۲ در فهرست یونسکو نیز ثبت شده است.

​

رجبعلی لباف خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: مزینان از دیرهنگام یکی از منزل‌های بسیار مهم «شاهراه بزرگ شرق» راه ابریشم بوده و امروزه در ۷۵ کیلومتری غرب سبزوار و حدود ۵ کیلومتری جنوب جاده سبزوار- شاهرود نیز قرار دارد.

وی اضافه کرد: در جبهه جنوب غربی روستا کاروانسرای بزرگ و نسبتا سالمی بر جای مانده که به «رباط مزینان» یا «رباط شاه عباسی» معروف است. تقریبا تمامی سفرنامه‌نویسان دوره قاجار که از این مکان عبور کرده‌اند، به آن توجه و به اجمال یا مفصل «منزل مزینان»، کاروانسرا و آثار و ابنیه عام‌المنفعه مجاور آن را شرح داده‌اند که شامل «جیمز بیلی فریزر»، «جرج کرزن»، «هوتوم شیندلر»، «سیف‌الدوله»، «ناصرالدین شاه»، «میرزاقهرمان امین‌لشکر»، «افضل‌الممالک» و «اعتمادالسلطنه» است.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی تصریح کرد: اعتمادالسلطنه در کتاب «مطلع‌الشمس» از چگونگی ساخت و ایجاد قلعه‌های قدیم و جدید مزینان، خرابی‌های سیل و تجدید عمارت آن و خانه‌های نوساز، دکان‌ها، مدرسه، حمام و کاروانسرای خارج قلعه مزینان روایت کرده و در ادامه به طور خاص این گونه به تشریح فضاهای معماری کاروانسرا پرداخته و کتیبه‌های آن را قرائت کرده است. «این کاروانسرا از طرف بیرون ۷۲ قدم و عرض ۶۶ قدم است و ۲ ایوان دارد، در ۲ طرف ایوان‌ها از طرف طول ۶ حجره و از سمت عرض هم ۶ حجره متصل به یکدیگر دارد و در ۴ زاویه آن ۴ طویله ساخته شده و ۱۲ صفه دارد به انضمام یک غلام گردش و ۲ اطاق فوقانی که در ۲ طرف ایوان واقع است. همچنین مدخل کاروانسرا نیز رو به شمال است».

​

وی عنوان کرد: کاروانسرای مزینان با نقشه تقریبا مربع در ابعاد ۶۳×۶۱ متر است. مصالح ساختمانی آن در پی‌ها و شالوده دیوارها سنگ لاشه و در بدنه دیوارها، طاق‌ها و پوشش‌ها، آجر و ملات گچ است. ورودی بنا از انتهای یک ایوان رفیع در جبهه شمالی به درون راه یافته و بلندی ایوان به معمار اجازه داده تا در هر طرف ایوان یک درگاه و یک غرفه ۲ طبقه با خط بام مرتفع‌تر از بقیه غرفه‌ها بسازد. علاوه بر آن‌ها ۱۰ غرفه دیگر نیز در همان جبهه ایجاد شده تا به مسافرانی که امکان اقامت در حجره‌های داخل کاروانسرا نداشته‌اند نیز جای دهد.

لباف‌خانیکی ادامه داد: بر بالاسر ورودی رباط مزینان کتیبه‌ای بر روی سنگ مرمر و در داخل قاب مستطیل شکلی به ابعاد ۶۰×۲۵ سانتیمتر ابتدا به خط ثلث به این مضمون «قال الله تبارک و تعالی مثل الذین ینفقون فی سبیل الله کمثل جنه...» نوشته شده است. همچنین در لچکی سمت راست بالای درب ورودی، کتیبه‌ای بر روی سنگ خاکستری رنگ (هرکاره) با مضمون «بسم الله تعالی بانی بر تعمیر و تجدید این بنیاد که خیرات ابدی است بر یَدٍ توفیق آثار جناب اشرف الحاج و التجار حاج علی نقی تاجر کاشانی احیا و جاری شد» نوشته شده است.

وی افزود: بر لچکی سمت چپ ورودی نیز دستورالعمل بهره‌برداری از کارونسرا به این مضمون نوشته شده است «مطابق فرمان جهان مطاع...این کاروانسرای مزینان را جناب مستطاب...حاج محمدآقا... تعمیر کرد که اسباب راحت و رفاهت حال زائرین بر این سبیل فراهم آید...». بر ۲ طرف هشتی ۲ اطاق مستطیل شکل با کاربری خدماتی احداث شده و دالان منتهی به میان‌سرا از هشتی به طریق «طاق و تویزه» نیز پوشش شده است.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی خاطرنشان کرد: بر گرد میان‌سرا در مجموع ۲۴غرفه ایوان ‌مانند با کف مرتفع، طاق و پوشش جناغی ساخته شده که از انتهای هر یک درگاهی به حجره‌ای مربع گشوده می‌شود. مجموعه هر یک از غرفه‌ها و حجره‌ها به مثابه یک سوئیت اقامتی برای مسافر کاربرد داشته است.

وی اظهار کرد: در هر گوشه کاروانسرا یک سکوی مرتفع محصور در میان ۴ پایه آجری تعبیه شده که به عنوان «بارانداز» کاربری داشته است. بر ۲ سوی باراندازها و در مجاورت اضلاع چهارگانه رباط، سالن‌های دراز با کاربری «مالبند» یا «اسطبل» با «اخیه‌ها» (قطعه چوب یا استخوانی که جهت بستن احشام در درون حفره‌ای بر دیوار تعبیه می‌کردند) و غرفه‌هایی جهت اسکان «خرکچی‌ها» (متصدی و مراقب احشام) ساخته شده است.

​

لباف خانیکی گفت: ظاهرا ایوان مقابل ایوان ورودی حکم «شاه‌نشین» رباط داشته زیرا آن ایوان به یک فضای ۴ ضلعی نسبتا مجلل منتهی می‌شود.

​

کاروانسرای مزینان یکی از منزل‌های مهم کنار راه ابریشم بوده که تقریبا تمامی تأسیسات رفاهی مانند مسجد آب انبار، چاپارخانه، یخدان، دکان و حمام داشته است. کاروانسرای مزینان در ۲۵ شهریور ۱۳۶۳ به شماره ۱۶۴۶ در فهرست آثار ملی و در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در فهرست یونسکو نیز ثبت شده است.

 

به جمع شاهدان کویرمزینان در تلگرام بپیوندید: https://t.me/shahedanemazinan

شاهدان کویرمزینان در #آپارات https://www.aparat.com/shahedmazinan

شاهدان کویر مزینان در پیام رسان ایتا https://eitaa.com/sh_mazinan

​

اعتراض کشاورزان و نمایندگان قنات مزینان به عدم ثبت آن در فهرست ملی

​🔴نمایندگان قنات مزینان:
اگر قنات نبود کاروانسرایی هم وجود نداشت

بسیار خوشحالیم که کاروانسرای مزینان ثبت جهانی شد و این را به فال نیک برای مزینان می دانیم اما باید بدانیم کاروانسرا بیشتر بخاطر وجود قنات در آن قسمت در زمان صفوی احداث شده حال اینکه این قنات هزار ساله هنوز ثبت ملی یا حتی استانی نشده چه برسد به ثبت جهانی!

نامه ها دادیم درخواست ها کردیم از شورای عزیز و ریاست وقت که خود را متعهد به پیگیری مطالبات قنات می‌دانند. درخواست مالکین و نمایندگان قنات مزینان به کجا رسید؟ حتما ریاست عوض شده در خواستی ثبت نشده لیکن از همین رسانه عمومی مزینان خواستار پیگیری ثبت ملی شدن قنات مزینان هستیم .

حیات مزینان به بودن قنات مزینان بستگی دارد.

💠نمایندگان قنات مزینان

​

✍️درخواست کشاورزان و نمایندگان قنات برای ثبت ملی و جهانی این شاهرگ حیاتی مزینان مطالبه ای به حق و چندین ساله است که علی رغم شعارهای مقامات شهرستانی و استانی و کشوری به خصوص در مسند جهاد کشاورزی و میراث فرهنگی مبنی بر حمایت و ثبت آن هنوز به سرانجام نرسیده و امیدواریم با پیگیری شورای اسلامی و دهیاری به زودی محقق شود.

همان گونه که در متن خواسته نمایندگان قنات اشاره شد قدمت این کاروانسرا به چهارصد سال پیش بر می گردد اما قنات عمری چندین هزار ساله و ریشه در تاریخ اهورایی و باستانی این کهن دیار دارد که تعداد حلقه ها و کاریزها و مادرچاه آن برابری می کند با چندین قنات مطرح در سراسر کشور و عجیب است که هر موقع سخن از قدمت و اصالت و بزرگی این یادگار آریایی می شود نام قنات قصبه گناباد هم در کنار آن ذکر می گردد اما گنابادی ها به آرزوی خود رسیده اند و نامه نگاری ها و درخواست نمایندگان قنات مزینان در پیچ و خم اداری گرفتار است و شاید هم  هیچ نامه و درخواستی به مراکز ملی و بین المللی و حتی استان ارسال نشده باشد.

برای آشنایی بیشتر و یادآوری بد نیست که اشاره کنیم: « طول قنات ۱۷ کیلومتر حلقه کاریز  و دارای ۱۲۷لیتر در ثانیه آبدهی شیرین و گوارا است که سیصد متر جلوتر از مظهر قنات تبدیل به دو نهر علیا(بالا)، سفلی(پایین) می شود و یکی از طولانی ترین قنات های موجود در کشور است و دارای ۱۹۷ و برخی ۲۵۰ حلقه چاه ذکر کرده اند که به وسیله نقب های زیر زمینی به هم متصل شده اند.
.
عمق مادر چاه آن ۱۴۰ متر می باشد و با توجه به اینکه متوسط عمیق ترین مادر چاه های قنات های موجود در کشور ۱۲۰ متر است؛ از این حیث نیز قنات مزینان از قنات های استثنایی کشور است.

💎این قنات ۴۰۰ هکتار اراضی زراعی را تحت پوشش آبیاری قرار داده است....»

 

شاهدان کویر مزینان در پیام رسان ایتا https://eitaa.com/sh_mazinan

​

کاروانسرای تاریخی مزینان ثبت جهانی شد

​

​

دوازدهم مهرماه ۱۴۰۰ کارشناسان و نمایندگان یونسکو در مزینان حاضر شدند و با بررسی های انجام شده توسط این گروه اکنون  کاروانسرای تاریخی مزینان به همراه  ۵۳ کاروانسرای دیگر ایران به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد.

✍️ در چهل‌ و پنجمین کمیته میراث جهانی یونسکو که  در شهر ریاض عربستان درحال برگزار شد، پرونده ۵۶ کاروانسرای تاریخی ایران از ۲۶ استان بررسی و به دنبال گزارش مثبت نماینده ایکوموس (کنوانسیون میراث جهانی) درباره وضعیت مرمت و نگهداری و ارزش تاریخی این کاروانسراها و اظهارات نمایندگان برخی کشورها از جمله عمان، نیجریه، هند، مالی، آفریقای جنوبی، یونان، زامبیا، قطر، نیجریه، اتیوپی، عربستان، بلغارستان و روسیه در موافقت این پرونده، و پس از حذف دو کاروانسرای صفوی در آذربایجان شرقی و اصفهان و با انجام اصلاحاتی در بخش‌ها و بندهایی از آن، سرانجام در مجموع ۵۴ کاروانسرا در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد.
 
در این میان نمایندگان برخی کشورها از جمله قطر، عربستان، بلژیک و ژاپن درباره حذف دو کاروانسرا از این پرونده و نداشتن مطابقت تاریخی این کاروانسراها، اظهارنظرهایی داشتند.
رسول وطن‌دوست، نماینده میراث فرهنگی ایران حاضر در اجلاس یونسکو توضیح داد که ایران پرونده‌ ۵۶ کاروانسرا را ارائه کرده، در حالی که بیش از۷۰۰ کاروانسرا را ثبت ملی کرده است. ایران چند معیار را برای انتخاب این ۵۴ کاروانسرا از جمله معماری و دوره‌های تاریخی درنظر گرفته است و این آمادگی را دارد که دو کاروانسرا را  به پیشنهاد ایکوموس حذف و در آینده آن‌ها را به این پرونده الحاق کند.
او همچنین گفت ایران آماده است درباره چگونگی مدیریت، حفاظت و نگهداری این کاروانسراها که محل پرسش نمایندگان برخی کشورها در اجلاس یونسکو بود، در ادامه با ایکوموس همکاری کند.
این ۵۴ کاروانسرا شامل دیرگچین قم، نوشیروان اصفهان، پرند (قلعه سنگی) تهران، رباط شرف خراسان رضوی، سنگی انجیره یزد، جمال‌آباد آذربایجان شرقی، عباس‌آباد تایباد خراسان رضوی، فخر داوود خراسان رضوی، شیخعلی‌خان اصفهان، مرنجاب اصفهان، امین‌آباد اصفهان، گبرآباد کاشان، مهیار اصفهان، گز اصفهان، کوهپایه اصفهان، #مزینان خراسان رضوی، ایزدخواست فارس، فخرآباد خراسان رضوی، سرایان خراسان جنوبی، قصر بهرام سمنان، آهوان سمنان، میامی سمنان، عباس‌آباد سمنان، میاندشت سمنان، زین‌الدین یزد، میبد یزد، فرسفرج همدان، خواجه‌نظر آذربایجان غربی، دهدشت کهگیلویه و بویراحمد، بیستون کرمانشاه، گنجعلی‌خان کرمان، گویجه بل آذربایجان شرقی، خوی آذربایجان غربی، صائین اردبیل، تی‌تی گیلان، باغ شیخ مرکزی، زعفرانیه خراسان رضوی، مهر خراسان رضوی، ینگه‌امام البرز، بستک هرمزگان، برازجان بوشهر، خرانق یزد، آجری انجیره یزد، افضل خوزستان، نیستانک اصفهان، چاه کوران کرمان، چمشک لرستان، رشتی یزد، تاج آباد همدان، ده محمد خراسان جنوبی، خان آذربایجان غربی، چهل پایه خراسان جنوبی، سعدالسلطنه قزوین و رباط قِلی خراسان شمالی است.

​

در فایل مربوط به «کاروانسراهای ایران» در یونسکو  تاکید شده است که «کاروانسراها یکی از مهمترین اشکال معماری ایرانی هستند که باعث توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته‌ها و مقتضیات سفر شدند.
این کاروانسراها با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا انتخاب شده‌اند که درباره ویژگی آن‌ها در پرونده موجود در یونسکو آمده است که «هیچ‌یک از آن‌ها نقشه تکراری ندارند، بنابراین مشهود است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است.
همچنین کاروانسراهای ایرانی مستقیماً درگیر تحولات اجتماعی، فرهنگی بوده‌اند، به گونه‌ای که تأثیر آن را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و همچنین معماری می‌توان دید.
از نظر مقایسه، تفاوت کاروانسراهای ایرانی با چند نوع دیگر از کاروانسراهای موجود در خارج از ایران در شکل و نقشه است، زیرا به نظر می‌رسد نوع دیگر کاروانسراها از نمونه‌های اولیه ایرانی آمده است.»

​

 

🔹کاروانسرای مزینان پیش از این به شماره ۱۶۶۴، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

به جمع شاهدان کویرمزینان در تلگرام بپیوندید: https://t.me/shahedanemazinan

شاهدان کویرمزینان در #آپارات https://www.aparat.com/shahedmazinan

شاهدان کویر مزینان در پیام رسان ایتا https://eitaa.com/sh_mazinan

​

کاروانسرای مزینان، مأمنی امن پس از چهار منزل خطرناک در مسیر شاهرود به سبزوار

​

​

 

تمامی سفرنامه‌نویسان دوره قاجاریه که از کاروانسرای مزینان عبور کرده بطور کوتاه یا مفصل به تشریح منزل مزینان و آثار و ابنیه عام‌المنفعه آن و وضعیت روستا پرداخته‌اند هنگام عبور فریزر که ظاهراً برای نخستین‌ بار این مکان را در نوشته‌های خود آورده، مزینان را آباد و دارای برج و باروهایی محکم تشریح کرده است.

مزینان از دیر هنگام یکی از منازل مهم و حیاتی شاهراه قدیم و جاده ابریشم و به‌خصوص محور شاهرود به سبزوار بوده است، این مکان که جاده امروزی حدود 5 کیلومتر از آن فاصله گرفته پس از چهار منزل خطرناک شاهرود به سبزوار یعنی میان دشت، الهاک، عباس‌آباد، صدرآباد مأمنی نسبتاً مطمئن و آسوده قلمداد می‌شد.

مزینان در حال حاضر یکی از روستاهای آباد و پرجمعیت شهرستان داورزن است که در فاصله حدود 75 کیلومتری غرب سبزوار  قرار گرفته است. در جبهه جنوب غربی روستا کاروانسرایی بزرگ و نسبتاً سالم و آب انباری بر جای مانده که به «رباط شاه عباسی» معروف بوده است.

​

عبور تمامی سفرنامه‌نویسان دوره قاجاریه از کاروانسرای مزینان

هر مسافری که قصد سفر و عبور از این مکان را داشته در کاروانسرای یاد شده اطراق کرده و حتی برای اندک زمانی هم که شده در آن  استراحت کرده  است تقریباً تمامی سفرنامه‌نویسان دوره قاجاریه که از این مکان عبور کرده بطور کوتاه یا مفصل به تشریح منزل مزینان و آثار و ابنیه عام‌المنفعه آن و وضعیت روستا پرداخته‌اند هنگام عبور فریزر که ظاهراً برای نخستین‌ بار این مکان را در نوشته‌های خود آورده، مزینان را آباد و دارای برج و باروهایی محکم تشریح کرده است.

اما در زمان بازدید جرج کرزن، مزینان از «پریشان‌ترین نقاط» با دیوارهای خراب بوده است. او از کاروانسرای بزرگ مزینان به‌عنوان یادگاری‌های دوران قدیم و از آثار شاه‌ عباس یاد کرده و قدری به تشریح آن پرداخت است.

هوتوم شیندلر نیز از کاروانسرای شاه عباسی مزینان و چاپارخانه آن نام برده است. سیف‌الدوله ضمن سفر از شاهرود به سبزوار علاوه بر کاروانسرا به قلعه، چاپارخانه بازار مسجد و حمام و همچنین به مهمانخانه‌ای که توسط «حسام‌السلطنه» ساخته شده بود اشاره کرده است.

ناصرالدین شاه در سفرنامه دوم خود درباره کاروانسرای مزینان می‌نویسد: «… کاروانسرای خوبی هم دارد که می‌گویند از بناهای شاه عباس است اما حاجی علی نقی تاجر تعمیر کرده است…» و میرزا قهرمان امین لشکر نیز مشابه همین خبر را نقل کرده است.

اعتمادالسلطنه از چگونگی ساخت و ایجاد قلعه‌های قدیم و جدید مزینان خرابی‌های سیل و تجدید عمارت آن حکایت کرده و از خانه‌های تازه‌ساز، دکان‌ها مدرسه و حمام و همچنین از کاروانسرای خارج قلعه مزینان روایت کرده است. او به تشریح فضاهای معماری کاروانسرا پرداخته و کتیبه‌های آنرا قرائت و مکتوب کرده است.

در سال1320 قمری افضل‌الملک مزینان را دارای دروازه و خیابانی وسیع و نهر آبی در میان خیابان ذکر کرده و آنرا دهی ممتاز و آباد در میان دهات اطراف  عنوان کرده است.

براساس کتیبه سر در ایوان ورودی کاروانسرا این بنا در زمان شاه عباس دوم توسط «حاج محمد طالب پسر حاجی معین‌الدین اصفهانی ساخته شده و در سال 1283 هجری توسط حاجی علی نقی تاجر کاشانی» مرمت و بازپیرایی شده است.

سبک معماری ویژه بنا و قابل قیاس بودن آن با ابنیه مشابه آن در منطقه و دارا بودن ایوان‌های قرینه، طاق‌های جناغی و دیگر ممیزات این کاروانسرا، نیز دلیلی دیگر بر تعلق آن به عصر صفوی است.

​

مشخصات معماری

اعتمادالسلطنه بازدید خود را از کاروانسرای مزینان بدین‌گونه گزارش می‌دهد: «…. این کاروانسرا از طرف بیرون هفتاد و دو قدم و عرض شصت و شش قدم است و دو ایوان دارد که یکی از آن در بالای مدخل و دیگری در طرف مقابل و در زیر ایوان طرف مقابل اطاق تحتانی است و در دو طرف ایوان‌ها از طرف طول شش حجره و از سمت عرض هم شش حجره متصل به یکدیگر دارد بدون ایوان و در چهار زاویة آن چهار طویله ساخته شده و دوازده صفّه دارد به انضمام یک غلام گردش و دو اطاق فوقانی که در دو طرف ایوان واقع است مدخل کاروانسرا رو به شمال است...». کاروانسرا با پلان خارجی تقریباً مربع شکل به ابعاد 61 × 63 متر و با مصالح ساختمانی آجر و ملاط گچ و در پی‌ها با سنگ لاشه و به سبک دو ایوانی ساخته شده است.

ورودی با ایوانی رفیع

ورودی کاروانسرا در میان یک ایوان رفیع و در جبهه شمالی قرار گرفته است در جناحین ایوان 12 طاق‌نما و در هر طرف 6 طاق‌نما با قوس جناغی تعبیه شده است. بر دو بازوی ایوان ورودی دو طاق‌نمای کم عرض بصورت دو طبقه اجرا شده و دو طاق‌نمای دیگر بر فراز طاق‌نماهای ابتدایی دو طرف ایوان تعبیه شده که بدین صورت این بخش از بنا به‌صورت دو طبقه تبدیل شده است.

 هر کدام از غرفه‌ها دارای یک یا دو سوراخ به ابعاد 10 × 20 سانتی‌متر تعبیه شده که به اطاق‌های پشتی نور می‌رسانند.

در میان ایوان و بالای سر در ایوان ورودی کتیبه‌ای مربع شکل به اندازه تقریباً یک مترمربع و در داخل قاب مدخل و در لچکی‌های دو طرف قوس یک کتیبه مستطیل شکل به ابعاد تقریباً 25 × 60 سانتی‌متر نصب بوده است. کتیبه سنگی وسطی از جنس مرمر سفید و کتیبه سمت چپ از جنس خاکستری رنگ است، در جناحین ایوان دو سکو به ارتفاع حدود یک متر تعبیه شده  است.

هشتی ورودی

پس از ایوان ورودی و درگاهی انتهای آن هشتی قرار دارد. هشتی ورودی به شکل چهار گوش ساخته شده و در طرفین آن دو غرفه دو طبقه تعبیه شده که از طریق درگاهی‌های کم‌عرض دیوار انتهایی آنها به دو اطاق مستطیل شکل راه می‌یابند. سکوهایی پهن به ارتفاع حدود یک متر در پای دیوارهای این غرفه‌ها تعبیه شده که از روی سکوهای شمالی به پشت  طاق‌نماهای جناحین ایوان راه می‌یابند. پس از غرفه‌ها در طرفین ابتدای راهرو درگاهی‌های کم‌عرض و بلندی وجود دارد که هر کدام با 15 پله به پشت‌بام منتهی می‌شود.

 راهروی مابین هشتی و ایوان شمالی حیاط فضایی مستطیل شکل با سقف گنبدی است که در دیوارهای دو طرف آن دو طاق‌نمای بلند بر روی سکوهایی به ارتفاع حدود یک متر جا گرفته‌ان، سقف هشتی و راهرو به‌وسیله چهار تویزه عریض به پنج قسمت تفکیک شده‌اند. حیاط مرکزی به ابعاد 30×35 متر است که درگاهی‌های چهارگوشه آن را به صورت هشت‌ وجهی به نظر می‌رساند.

در دو ضلع شمالی و جنوبی حیاط دو ایوان بلند و در اضلاع آن جمعاً 24 ایوانچه و غرفه‌های پشت آنها تعبیه شده است. در طرفین هر یک از ایوان‌های شمالی و جنوبی سه ایوانچه قرار دارد که از دیوار انتهایی به اطاق‌های مربع شکل پشتی راه می‌یابند، نکته قابل توجه ایجاد تقارن کامل در نماسازی حیاط و فضاسازی اطراف آن است.

در پشت ایوان جنوبی به جای هشتی پشت ایوان شمالی اطاقی مربع شکل وجود دارد که با ایجاد ایوانچه‌هایی در اطراف آن به صورت چهار صفه تبدیل شده است. ایوانچه‌های دو ضلع شرقی و غربی نیز به‌وسیله درگاهی‌هایی کوچک در انتهای خود به اطاق‌های مربع شکل گشوده می‌شوند قوس تمامی این غرفه‌ها جناغی شکل هستند.

​

درگاهی برای ورود به فضای داخلی استطبل‌ها

در هر گوشه حیاط یک درگاهی وجود دارد که آن را به فضای داخلی اسطبل‌ها مرتبط می‌کنند. اسطبل‌ها مشتمل بر چهار تالار در گوشه‌ها و دالانهایی در پشت اطاقهای ضلع جنوبی شرقی و غربی حیاط هستند. تالارهای گوشه‌ها دارای چهار ستون مربع شکل آجری هستند که سکوهایی را در میان گرفته و با طاق و طویزه‌های خود به شکل چهار طاقی تداعی می‌شوند.

در سرتاسر تالار و دالانهای اسطبل غرفه‌هایی با طاق جناغی وسکوهایی وجود دارد. در دیوار مقابل این غرفه‌ها طاقنماهایی کم‌عمق به جهت قرینه‌سازی و همچنین ایجاد استحکام و اجرای طاق و قوسها و پوشش تعبیه شده است. سقف اسطبل را گنبدهایی کم خیز تشکیل داده‌اند.

سه کتیبه سنگی بر سر در ایوان و مدخل ورودی

همانگونه که ذکر شد سه کتیبه سنگی بر سردر ایوان و مدخل ورودی نصب بوده که به لحاظ اهمیت متن آنها را عیناً ذکر می‌کنیم.  کتیبه بالای سردر ورودی به خط ثلث چنین نوشته است: ‌«قال الله تبارک و تعالی مثل الذین ینفقون فی سبیل الله کمثل جنه الی […]» پس از آن به خط نستعلیق ادامه داده شده است:

 «باعث بر تحریر این ارقام خیر انجام آنکه در ایام دولت کامکاری اعلیحضرت پادشاه جمجاه ظل الله السلطان بن السلطان مروج مذهب ائمه اثنی عشر غلام با اخلاص امیرالمؤمنین حیدر شاه عباس الثانی الحسینی الموسوی الصفوی بهادر خان خلد الله ملکه عالیجناب عزت و رفعت پناه مستغنی الالقاب طایف بیت الله الحرام زایر الرکن و المقام حاجی الحرمین الشریفین حاجی محمد طالب ولد مرحمت و مغفرت پناه جنت آرامگاه المستغرق فی بحار رحمه ربّه الغنی حاجی معین الدین محمد اصفهانی توفیق بنای این رباط مبارک کثیر الفیض یافت و ثواب بناء این رباط عظیم النفع را بروح پرفتوح ولد خود هدیه نمود. قربه الی الله تعالی فیسنه اربع و سبعین بعد الالف کتبه محمدرضا الامامی»
در لچکی سمت راست بالای درگاهی کاروانسرا کتیبه‌ای دیگر از جنس سنگ خاکستری در چگونگی تعمیر و احیای کاروانسرا نوشته شده است:

 «بسم الله تعالی بانی بر تعمیر و تجدید این بنیاد که خیرات ابدی می‌باشد بر ید توفیق آثار جناب اشرف الحاج و التجار حاج علینقی تاجر کاشانی احیا و جاری شد 1283».

در کتیبه طرف چپ کتیبه فوق دستورالعمل بهره‌برداری از کاروانسرا بدین‌گونه تحریر شده است: ‌«مطابق فرمان جهان مطاع در سنه حوت صحان ایل خیریت دلیل این کاروانسرای مزینان را جناب مستطاب فخامت نصاب عمده الاعاظم و الاعیان و زین الاخاصم و الارکان حاج محمد آقا خلف مرحمت و غفران پناه حاج علی نقی تاجر کاشانی قربه الی الله و طلب العرضات تعمیر کرد که اسباب راحت و رفاهت حال زائران بر این سبیل فراهم آید لذا برای اطلاع زایرین در این لوحه حک می‌نماید که اجاره‌ای از زائران و عابران در حین ورود و خروج کاروانسرا و بینوایان بارکان شرع مطلع حرام من ظلم فاحشی است از خاصه بقال و علافی که در دالان کاروانسرا کسب می‌کنند به هیچوجه حقی ندارد که احدی را در خرید و فروش به بهانه اجاره دکان یا جهت دیگر مجبور کند و از خرید چیزی از خارج ممنوع نماید هرکس از زائرین و عابرین بخواهند از خارج چیزی ابتیاع نماید مختار خواهد بود ابداَ کاروانسرا اجاره ندارد و کان ذلک تحریراَ فی شهر ذیحجه 1283»

گذشت زمان و عدم رسیدگی به بنا صدمات زیادی به آن زده است البته در سال‌های اخیر عملیات مرمت و سامان‌دهی آن توسط اداره کل میراث‌فرهنگی خراسان اجرا شده که تا حدودی فرسایش‌های بنا را ترمیم کرده است اما لازم است این تعمیرات بطور اساسی و مستمر انجام گرفته و ادامه یابد.

منبع؛خبرگزاری آریا

 

به جمع شاهدان کویرمزینان در تلگرام بپیوندید: https://t.me/shahedanemazinan

شاهدان کویرمزینان در #آپارات https://www.aparat.com/shahedmazinan

شاهدان کویر مزینان در پیام رسان ایتا https://eitaa.com/sh_mazinan

​

سفرنامه کویر مزینان

​آسمان، آباد و آزادترین گردشگاه مردم کویر

🖌نویسنده: شیما سیدی

​

ماه شب ۱۴ آسمان را بزک کرده که همراه با گروهی از دوستان برای رصد ستارگان، قدم بر کویر مزینان گذاشتیم. وهم و خیالی که از لابه لای واژه های «هبوط» دکتر علی شریعتی بیرون می زد، از لحظه ورود به کویر در جانمان نشست و با میان کشیدن بحث اجنه، که انگار پای ثابت کویر است، به ویژه در لا به لای خرابه هایی که در میانه راه، به آن برخوردیم صورتی عینی تر پیدا کرد.

وهم و واقعیت به هم آمیخته بود و مزمزه اش می کردیم که یکی سکوت را شکست و فریاد زد: «امشب بدترین شب برای رصد ستارگان است، چون ماه با درخشش نورش ستارگان را به عقب می راند و تنها جلوه گر آسمان می شود.» این جملات از دهان یکی از منجمان که با تلسکوپش از دانشگاه فردوسی راهی این کویر شده بود، بیرون می آمد، اما برای ما همین هم بهترین شب بود، شبی چون روز روشن با بیشترین ستاره هایی که تا آن موقع به این وضوح دیده بودیم. حتی سایه مان هم از ذوق این شب زیر نور مهتاب حرکت می کرد. بی دلیل نیست که دکتر شریعتی آسمان را تفرجگاه مردم کویر می داند، «مردمی که شب را روی پشت بام طاق باز می خوابند تا آسمان را تماشا کنند و از ستارگان حرف بزنند، گویی همان لحظه از روی پشت بام گِل اندود به آسمان پرواز می کنند.»

دوست منجممان از دانش ستاره شناسی می‌گفت و نادانی مردم قرون گذشته درباره کهکشان. گاه لنز تلسکوپ را روی مشتری تنظیم می کرد و گاه زحل را نشانمان می داد و از گاز به عنوان ماده اصلی تشکیل دهنده این سیاره می گفت. با این حال ما ترجیح می دادیم همچون مردم کاهکش کویر، به کهکشان «شاهراه علی» بگوییم و در آسمان به دنبال چیز دیگری بگردیم، همان چیزی که آسمان را آباد و آزادترین گردشگاه مردم کویر کرده است. برای ما تلألو ماه تنها موجب شکوفا شدن گل های الماس و سر زدن قندیل زیبای پروین و روشن شدن جاده خیال انگیزی است که به قول دکتر علی شریعتی یک راست به ابدیت می پیوندد.

 

صبحانه ای با طعم هل و چایی

سپری کردن بخشی از شب در دل آسمان پرستاره کویر نقطه اوج سفر یک و نیم روزه ما به مزینان بود. آن روز صبحمان از ساعت ۶ آغاز شد و یک ساعت و نیم بعد صبحانه را در یکی از سبزترین و پرآب ترین اقامتگاه های بوم گردی خرسان رضوی در شهر درود نیشابور میل کردیم. صدای جوی آبی که از انتهای باغ سبز اقامتگاه بوم گردی «چنارستان» جاری بود، در کنار صدای مرغابی ها و طعم هل و چایی خبر از آغاز یک روز متفاوت می داد. ادامه سفر اما ۴ ساعت خواب آلود تا رسیدن به نقطه مرزی خراسان رضوی و سمنان بود. برای رسیدن به زادگاه دکتر علی شریعتی باید در مسیر جاده تهران-مشهد، از سبزوار بگذرید و ۸۰ کیلومتر بعد به سمت شهرستان داورزن که رسیدید، از جاده اصلی جدا شوید. از مشهد تا مزینان ۳۱۶ کیلومتر راه است.

​

اینجا مزینان است، زادگاه دکتر علی شریعتی

تماشای اِلِمان بزرگ گلدان فلفل قرمزی که در کنار جاده قرار گرفته، همراه با صدای عطسه های پیاپی برخی از دوستان که واکنشی به عطر فلفل پیچیده در شهر بود، خبر از رسیدنمان به مقصد می داد. صورت ها را به شیشه چسباندیم و مشغول تماشای شهر داورزن و ردیف خانه ها با سقف های کاه گلی گنبدی -که با قوس یک متری شان سال هاست سقف و سایه سر مردم کویر در سرمای استخوان سوز زمستان و گرمای سوزان تابستان است- شدیم. خیلی طول نکشید که با تماشای مجسمه هفت متری دکتر علی شریعتی و نام این نویسنده بزرگ پای تابلو نام گذاری کوچه ها متوجه شدیم به مزینان رسیده ایم. مزینان تنها ۷ کیلومتر با داورزن و جاده اصلی فاصله دارد.

​

مزه نان یا مَزِن، مزنا

آفتاب سر ظهر کویر بالای سرمان است که به اقامتگاه بوم گردی «نرگس» می رسیم. در حالی که نان خوش طعم مزینان را داخل «کله جوش» محلی که از ترکیب سوزمه (کشک محلی)، پیاز، بادمجان، خُرفه و فلفل محلی تند مزینانی طبخ شده، ترید می کنیم، همتی، مدیر اقامتگاه بوم گردی، برایمان از وجه تسمیه مزینان و ارتباط آن با نان می گوید: «از آنجایی که این روستا نان خوبی داشته است به آن مزه نان می گفته اند و بعدها به مزینان معروف شده است.» البته او خیلی زود صحبتش را این طور کامل می کند: «دلایل دیگری هم برای نام گذاری این روستا وجود دارد که برخی آن را به وجود آتشکده آذربرزین مهر در این اطراف ربط می دهند. (هرچند مکان دقیق این آتشکده مشخص نیست) اما مهم ترین دلیلش به ریشه کلمه مزینان برمی گردد که از ۲ واژه کردی «مَزِن» به معنای بزرگ و «مَزنا» به معنای جایگاه بزرگان نشأت می گیرد.»

سیلی که راه سفر به تاریخ را در قاجاریه مسدود می کند

با قدم زدن درکوچه پس کوچه های باریک و بلند و خاکی مزینان که ۲ طرفش پر شده از خانه هایی کاهگلی با سقف های گنبدی و مسجد جامعی قدیمی و یخدانی که امروز تبدیل به حسینیه شده است، می توانید به دوران قدیم سفر کنید، اما نه فراتر از قاجاریه. این به خاطر سیل عظیمی است که حدود صد و چند سال پیش دامن مزینان را گرفت و کل روستا را ویران کرد وگرنه مزینان پیشینه بالابلندی دارد که می توان رد آن را در لابه لای بسیاری از کتاب ها و سفرنامه های قدیمی دید. چنانکه ابوالفضل بیهقی درباره اش نوشته است: «اَندَر حدود مزینان، جامه حریر بافند، به غایت نیکو، که در نواحی نیشابور نبافند.» البته این بدان معنا نیست که همه چیز از بین رفته باشد، هنوز از این انبوه تاریخ، رباط شاه عباسی مزینان و برج و باروی آن، استوار به جا مانده است.

کاخ کاروان سرای مزینان

مال بندهایی که به شکل سوراخ های کوچکِ منتهی به سنگ خارا بر بدنه کاروان سرای مزینان به چشم می خورد، خبر از برووبیای کاروان های چهارپا در گذشته دور می دهد. از کنار آن ها که بگذرید و از در چوبی بزرگ وارد شوید، بزرگی و عظمت محوطه مبهوتتان خواهد کرد. رباط مزینان از آن دسته کاخ کاروان سراهای ایران است که با اختصاص طبقه اولش به شاه نشین، حیاط به قشر متوسط و اصطبل ها به قشر ضعیف، جامعه را به سه طبقه تقسیم می کند.

​

تقسیم مساوی آب با سنگ تراز بین ۲صحرا

درست مقابل در چوبی بزرگ کاروان سرا، جاده ابریشم و بعد از آن حوض انباری قدیمی است. راه جاده ابریشم را که بگیرید و به سمت مزینان برگردید، اندکی بعد به قناتی می رسید که دکتر شریعتی این طور توصیفش می کند: «چشمه آبی سرد که در تموزسوزان کویر گویی از دل یخچالی بزرگ بیرون می آید، از دامنه کوه های شمالی ایران به سینه کویر سرازیر می شود و از دل ارگ مزینان سر برمی دارد». برای تقسیم عادلانه این چشمه سرد، دیواری کاهگلی به طول یک متر کشیده شده است. پشت آن قنات به وسیله یک سنگ تراز به دو قسمت مساوی بین صحرای علیا و سفلا تقسیم می شود. کارکرد دیوار کاهگلی هزارساله که هرازگاهی مرمت می شود، جلوگیری از وزش باد و ناعدالتی در تقسیم آب است.

​

قناتی که عروس داشته است!

آب قنات، مایع حیات کویر بوده و به همین خاطر از گذشته نقش پررنگی در زندگی مردم داشته است، چنان که حتی تا چند سال پیش رسمی به نام «عروس قنات» در مزینان برپا بوده است. برپایه این رسم که امروز منسوخ شده، هرگاه آب قنات کم می شد، دختری را به عقد قنات درمی آوردند و مخارج زندگی او را تا زمانی که زنده بود، از محل درآمد قنات می پرداختند. این دختر دیگر هرگز ازدواج نمی کرد.

«چشمه آرو» مراسم دیگری است که برخلاف رسم عروس قنات، علاوه بر نامش، صورت زیبایی هم دارد. بر اساس این رسم، پای قنات، بر روی کوزه ای، صورتک دختری را به تصویر می کشیدند. هر کس نذر و نیازی داشته، داخل کوزه می انداخته است، شبانگاه کوزه را می شکستند و هرکس به قدر نیازش از سکه ها برمی داشته است. این آیین ثبت میراث، ناملموس شده است و قرار است دوباره احیا شود.

​

مزارع سبز، قرمز و زرد در دل کویر

شاید باورپذیر نباشد که درکنار بیابانِ بی پایان که از هر نوع گیاهی خالی است، بتوان باغی پر از میوه یافت اما در این منطقه چنین چیزی نمود پیدا کرده است. در روستای مزینان و دیگر روستاهای اطراف کویر، می توانید مزارع قرمز فلفل، سبز کنجد و زرد آفتابگردان را ببینید.

 

​

سفر به «هبوط»

کویر مزینان، چسبیده به روستای مزینان است. این کویر گسترده، همان کویری است که بارها در نوشته دکتر شریعتی بویژه کتاب «هبوط در کویر» از آن یاد شده است. این پهنه کویری، از حاشیه روستاهای «غنی‌آباد» و «کلاته‌مزینان» شروع می‌شود و تا روستای «رضاآباد» و کویرش در استان سمنان ادامه می‌یابد. کویر مزینان، بزرگترین کویر استان خراسان رضوی است. قدم در این کویر که بگذاری انگار انتهای زمین است؛ پایان سرزمین حیات. اما حیات دیگری اینجا جریان دارد، گویی به مرز عالم دیگر وارد شده‌ای. هرآنچه فلاسفه توصیف می‌کنند در کویر به چشم می‌توان دید. اصلا اینجا خودت فیلسوف می‌شوی، فلسفه حیات می‌گویی! بی ‌راه نیست بگوییم همین کویر علی کوچک را دکتر علی شریعتی بزرگ کرد. چنان که او در وصف کویر می‌گوید: «شبِ کویر، این موجودِ زیبا و آسمانی که مردم شهر نمی‌شناسند. آن چه می‌شناسند شب دیگری است؛ شبی است که از بامداد آغاز می‌شود. شب کویر به وَصف نمی‌آید. آرامشِ شب که بی‌درنگ با غروب فرا می‌رسد... »

تا با پای خود قدم به کویر نگذاری، نمی­توانی زیبایی و شگفتی‌اش را درک کنی. باید مشتت را از ریگزارش پر و خالی کنی تا نرمی‌اش توی مشت­های گره کرده­ حس شود، دست­ و پایت را روی زبری نمکزارش بکشی تا زمختی آن، لطافت پوستت را نشانه بگیرد و گوشت و پوست و استخوانت با شور نمک­های کویری مسخ شود. بعد، شب که شد زیر نور مهتاب و چشمک ستاره­ها، همینطور که دست­هایت را داخل هم قفل کرد­ی و زیر سرت گذاشتی و یک پایت را انداخته­ای روی پای دیگر، زل بزنی به آسمان بالای سرت و غرق سکوت و سرور کویر شوی.

تعداد همسفران ما در این سفر کویری زیاد بود. زیاد بودن تعداد همسفران در تورهای کویری از یک نظر خوب است. هرچه هم دیگران از داستان‌های اجنه بگویند کمتر ترس اجازه پیدا می‌کند به دلت راه پیدا کند، در ذهن لشکر همسفران در مقابل لشکر اجنه پیروز می‌شوند و اجازه می‌دهند به این فراوانی لشکریان دلخوش باشی و بتوانی از تماشای ستاره‌ها لذت ببری و فکرت را درگیر گم کردن مسیر نکنی. اما همین فراوانی همسفران خودش یک عیب هم هست. تعداد که زیاد باشد سروصدا هم بالا می‌گیرد به ویژه وقتی یک نفر بخواهد وسط کویر نقش استندآپ کمدی بازی کند و نگذارد در سکوت و سرور کویر غرق شوی.

​

یک محور گردشگری با 17 روستا

آمار، خبر از عبور سالانه 25میلیون خودسوار از جاده ای را می دهد که تنها 7کیلومتر با مزینان فاصله دارد، اما از این میان، سهم مزینان و کل شهرستان داورزن از نظر تعداد بازدیدکننده، تنها به 500هزار نفر در سال می رسد. با وجود ظرفیت های فراوان این بخش به نظر می رسد اینجا تاکنون بسیار مهجور مانده است.

 

​

واگذاری کاروانسرای مزینان به همراه ۴ بنای تاریخی خراسان رضوی به بخش خصوصی

​‍

​

 سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: مرمت و بهره‌برداری از پنج رباط تاریخی در خراسان رضوی به بخش خصوصی واگذار می‌شود.

👤احسان زهره‌وندی :

🔹بر اساس ماده ۲۷ قانون الحاق ۲، این بناهای تاریخی از طریق مزایده عمومی برای مدت ۲۰ سال به بخش خصوصی واگذار می‌شود.

🔹این بناهای تاریخی شامل کاروانسرای کامه تربت حیدریه، آهنگ بجستان، یونسی بجستان، مزینان داورزن و سنگ بست فریمان است.

🔹کاروانسرای کامه تربت حیدریه با کاربری فرهنگی، اقامتی و پذیرایی، به مساحت دو هزار مترمربع است که برآورد کارشناسی برای مرمت و احیای این مجموعه مبلغ ۷۶ میلیارد و ۶۸۴ میلیون ریال و مبلغ اجاره ماهیانه ۱۱ میلیون ریال پیش بینی شده است.

🔹کاروانسرای آهنگ بجستان با کاربری فرهنگی و پذیرایی به مساحت ۱۸۲ مترمربع است که برای مرمت و احیای آن ۳۰ میلیارد و ۴۱۱ میلیون ریال و اجاره ماهیانه ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال برآورد کارشناسی شده است.

 🔹کاروانسرای یونسی بجستان با ۲۰۰۰ مترمربع مساحت با کاربری فرهنگی، اقامتی و پذیرایی است که هزینه مرمت و احیای آن بر اساس برآورد کارشناسی ۹۰ میلیارد و ۳۰۰ میلیون ریال و اجاره ماهیانه آن ۲۰ میلیون ریال است.

🔸کاروانسرای مزینان داورزن که ۴۰۰۰ مترمربع زیربنا دارد، با کاربری فرهنگی، اقامتی و پذیرایی و برآورد هزینه مرمت و احیا به مبلغ ۶۵ میلیارد و ۶۳ میلیون ریال و اجاره ماهیانه ۳۲ میلیون ریال واگذار می‌شود.

 🔹کاروانسرای سنگ‌بست فریمان که  ۳۵۰۰ مترمربع زیربنا دارد و مبلغ ۸۰ میلیارد و ۲۰۴ میلیون ریال هزینه مرمت و احیای آن برآورد شده است، اجاره ماهیانه برای این مجموعه ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال پیش بینی شده است.

🔹 متقاضیان تا پایان وقت اداری(ساعت ۱۳) روز پنجشنبه ۱۱ اسفندماه ۱۴۰۱ مهلت دارند اسناد این مزایده را از سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد) به آدرس setadiran.ir دریافت و مطالعه کنند و پس از بازدید محل، قیمت پیشنهادی خود را اعلام کنند.

 

به جمع شاهدان کویرمزینان در تلگرام بپیوندید: https://t.me/shahedanemazinan

شاهدان کویرمزینان در #آپارات https://www.aparat.com/shahedmazinan

​

کاروانسرای تاریخی مزینان در مسیر ثبت جهانی

 

​

🔹به گزارش شاهدان کویر مزینان؛ ارزیابان کمیته میراث جهانی یونسکو اعزامی از ایکوموس جهانی، دوشنبه دوازدهم مهرماه 1400با حضور در زادگاه دکتر علی شریعتی مزینانی به بررسی فنی و کارشناسی کاروانسرا‌ی تاریخی شاه عباسی مزینان یکی از مهمترین آثار باستانی غرب خراسان رضوی پرداختند.

🔹موسوی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی  در خصوص حضور این کارشناسان گفت: ارزیابان یونسکو برای بررسی 7 کاروانسرا‌ی تاریخی خراسان رضوی از ۱۱ مهرماه جاری به استان سفر کردند که در این سفر به ارزیابی فنی و کارشناسی سه اثر تاریخی غرب خراسان رضوی نیز پرداختند.

🔹وی این کاروانسراها را شامل کاروانسراهای مزینان معروف به شاه عباسی در داورزن، مهر در جاده سبزوار به شاهرود، زعفرانیه در سبزوار، فخرداوود در مشهد، عباس آباد در تایباد، فخرآباد در بجستان و رباط شرف در سرخس اعلام کرد.

🔹کاروانسرای مزینان، که پیش از این ثبت ملی شده بود از مدتها قبل مراحل نامزدی و انتخابی برای ثبت جهانی یونسکو را، پشت سر گذاشته است.

🔹بنا به گفته دکتر محمد عبداله زاده ثانی مدیر میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی داورزن دیدگاه ارزیابان یونسکو در مورد ثبت این کاروانسرا و روستای مهر در فهرست جهانی، مثبت بود و نتایج نهایی ثبت کاروانسراهای واجد شرایط در میراث جهانی یونسکو، در مرحله بعد (تیر ۱۴۰۱) اعلام خواهد شد.

🔹وی افزود: طی ماههای گذشته برای آماده‌ سازی این ۲ کاروانسرا جهت حضور ارزیابان ثبت جهانی، اقدامات پاکسازی، حفاظتی و مرمتی با مشارکت فرمانداری، بخشداری، دستگاه های اجرایی، شوراهای اسلامی و دهیاری روستاهای مهر و مزینان، انجام شده بود.

🔹گفتنی است حدود 56 کاروانسرا در کل ایران ثبت میراث جهانی خواهد شد که 7 کاروانسرا سهم خراسان است که از این تعداد، سه کاروانسرای مهر، مزینان و زعفرانیه متعلق به شهرستان های داورزن و سبزوار در غرب خراسان رضوی هستند.

🔹دیار تاریخی مزینان علاوه بر این کاروانسرا دارای آثار تاریخی دیگری از جمله ؛مساجد قلعه پایین و جامع مزینان، تپه بلقوز، قنات، آب انبار و یخدانهای قدیمی، مدرسه علمیه، مزار پیر پاک، قلعه امین آباد و اسماعیل آبادو... می باشد که بعضی از آنها به همراه بافت کلی روستا در سال 1382 ثبت آثار ملی شده اند که بی تردید این آثار و به ویژه کویر بکر و وسیع آن و همچنین راه باستانی ابریشم می تواند در جذب توریست و صنعت گردشگری سهم به سزایی را در منطقه ایفا کند .

🔹آیین نخل گردانی عاشورای مزینان نیز در سال 1399 در فهرست آثار ملی و میراث فرهنگ ناملموس به ثبت رسید.

​

 

​

​

​

​

 

به جمع شاهدان کویرمزینان در تلگرام بپیوندید: https://t.me/shahedanemazinan

​

🔴کاروانسرای مزینان واگذار می شود

 

 

​

🔹 نام "کاروانسرای تاریخی مزینان" با کاربری فرهنگی- اقامتی - پذیرایی، در بین ۲۹ بنای تاریخی کشور که به منظور احیا، مرمت و واگذاری به فراخوان عمومی گذاشته شده، قرار گرفت.

🔹 به گزارش شاهدان کویرمزینان به نقل از تسنیم؛ واجدین صلاحیت و درخواست‌کنندگان می‌توانند حداکثر تا روز سه‌شنبه ۱۹ اسفند سال‌جاری، اسناد فراخوان را از دبیرخانه کمیسیون فراخوان صندوق احیا به نشانی تهران، میدان بهارستان، خیابان اکباتان، عمارت ‌مسعودیه، ساختمان صندوق احیا و شماره تلفن [phone] یا پایگاه اینترنتی صندوق احیا و یا پایگاه ملی اطلاع‌رسانی مناقصات دریافت کرده و مدارک مربوطه را تکمیل و نسبت به تحویل پاکت‌ها به دبیرخانه اقدام و رسید دریافت کنند. همچنین جزئیات و اطلاعات در اسناد مزایده درج شده است.

🔷پیش از این دکتر عبداله زاده ثانی رییس میراث فرهنگی شهرستان داورزن و علی اکبر رضوانی پناه رییس شورای اسلامی مزینان از همشهریان مزینانی دعوت کرده بودند که با شرکت و سرمایه گذاری در این فراخوان از فرصت استثنایی که شامل دریافت تسهیلات ویژه می شود استفاده کنند.

به جمع شاهدان کویرمزینان در تلگرام بپیوندید: https://t.me/shahedanemazinan

 

​

کاروانسرای مزینان در انتظار یک حکم

به سراغ من اگر می آیید نیایید در قفل است!

​

✍️قریب به دوسال از تعطیلی و پلمپ کاروانسرای تاریخی مزینان معروف به رباط شاه عباسی می گذرد دعوایی که سرانجامش محرومیت گردشگران و خود شهروندان مزینانی که در ایام عیدنوروز و سه ماه تعطیلی و محرم به زادگاهشان می آیند شده است.

🔹چند ماه پیش یعنی تیرماه 98 سیستم قضایی و میراث فرهنگی داورزن از حل این موضوع در دادگاه تجدید نظر و نفع رأی صادره به میراث خبر دادند و قرار بود به زودی وضعیت آن روشن شود. اما این به زودی تا کی ادامه خواهد داشت والله اعلم!

🔶در بحبوحه ی کش و قوس های میراث فرهنگی و اجاره کنندگان مزینانی که بعدها از سوی مدیر میراث سودجو و متصرف عدوانی معرفی شدند! چند خبر دیگر مانند واگذاری مدیریت کاروانسرا به دانشگاه حکیم سبزوار و ایجاد اردوگاه فرهنگی و ملی دانشجویی و همچنین اختصاص یک میلیارد تومان برای مرمت و نگهداری آن از سوی دولت در لایحه ی بودجه 98 به گوش رسید و حتی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی   هم در ذیل  خبر واگذاری ۳۹ اثر تاریخی به بخش خصوصی از جمله کاروانسرای مزینان خبر داد که در اولویت واگذاری قرار دارد.در این میان شورای اسلامی و دهیاری مزینان نیز پیگیری هایی انجام دادند که نتیجه اش برداشتن قفل به مدت یک روز برای شرکت کنندگان در مراسم سالروز عروج دکترعلی شریعتی مزینانی بود اما باز هم این در بسته شد و هنوز وضعیت آن برای توریست هایی که از راه دور و حتی خارج به این دیار می آیند مشخص نیست.

🔺کمتر از دو ماه دیگر به پایان سال و آغاز نوروز 99 مانده است و امیدواریم مسئولین محترم اعم از شورای اسلامی و دهیاری مزینان و میراث فرهنگی و دادستانی داورزن و در نهایت وزارت میراث فرهنگی جمهوری اسلامی صدای مردم را بشنوند و بازهم چراغ این بنای تاریخی روشن و درِ آن حداقل برای خود مزینانی ها باز شود.

👈کاروانسرای مزینان معروف به کاروانسرای شاه عباسی در مسیر راه باستانی ابریشم قرادارد و با شمارهٔ ۱۶۶۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

 به جمع شاهدان کویرمزینان در تلگرام بپیوندید: https://t.me/shahedanemazinan

با حضور گردشگران و منجمان / آسمان کویرمزینان در شب سکوت کویر دیدنی شد

بزرگترین شب رصد ستارگان و شهاب باران با حضور اولین گروه گردشگران  شهرستان سبزوار با عنوان شب، سکوت کویر در مزینان برگزار شد.

به گزارش شاهدان کویرمزینان ؛ شبهای 21 و22 مرداد هرسال آسمان ایران شاهد پدیده ی شگفت آور برساووشی یا همان شهاب باران است و یکی از مناطق اصلی این اتفاق نجومی در کویر تاریخی مزینان می باشد که چندسالی است دانشجویان و اساتید علم ستاره شناسی وعلاقه مندان بسیاری را به کویر کشانده و از نزدیک شاهد آن بوده اند. امسال نیز به همت گروه گردشگری  تاقاف و با مدیریت مسعود پسندیده عضو شورای شهر سبزوار و همراهی فرماندار شهرستان داورزن و تلاش شورای اسلامی و دهیاری مزینان صدها نفر ازمنجمان و علاقه مندان به کویرنوردی در مزینان گردهم آمدند و با حضور در کاروانسرای شاه عباسی یکی از اماکن دوره ی صفوی؛ به تماشای اجرای برنامه شب سکوت کویر و بارش شهاب در نیمه شب 21مرداد نشستند.

یکی از شرکت کنندگان این مراسم در گفت و گو با شاهدان کویرمزینان ضمن تشکر از میزبانی شهروندان مزینانی اظهار داشت: من یک سبزواری هستم اما هرگز خبر نداشتم که در فاصله ی چند کیلومتری ما چنین محلی وجود دارد و مصم شدم خودم و خانواده ام یک بار دیگر بیاییم و تمام دیدنی های زادگاه شریعتی را ببینیم.

وی افزود: مردم مهمان دوست و خونگرم مزینان شب به یاد ماندنی را برای ما فراهم کردند واقعاً از مهمان نوازی این کویرنشینان تشکر می کنم و امیدوارم تورهای گردشی و کسانی که در زمینه ی توریست کار می کنند این منطقه را که از پتانسیل خیلی خوبی برخوردار است انتخاب کنند و مطمئن باشند پشیمان نخواهد شد.

مسعود پسندیده عضوشورای شهرسبزوار و مدیر برگزاری این تور ضمن تأکید برادامه ی حضور گردشگران در مزینان از مهمان نوازی مردم این خطه ی تاریخی و شورای اسلامی و دهیاری مزینان تشکر و قدردانی کرد.

به جمع شاهدان کویردر تلگرام بپیوندید: https://telegram.me/shahedanemazinan

 

کارونسرای تاریخی شاه عباسی مزینان روشن شد

 

با پیگیری مداوم و  همت شورای اسلامی و دهیاری مزینان کاروانسرای تاریخی شاه عباسی مزینان دارای برق و روشنایی شد.

به گزارش شاهدان کویرمزینان ؛ رباط یا همان کاروانسرای تاریخی شاه عباسی مزینان که مورد توجه و بازدید علاقمندان و بسیاری از مزینانی های مقیم در شهرستانها به خصوص در نیمه های شب می باشد به همت شورای اسلامی و دهیاری مزینان از نعمت برق برخوردار شد.

این بنا چون در بخش جنوبی و در ابتدای صحرا قرار دارد خرافه هایی در بین مردم رایج است که مثلاً کشاورزان در نیمه ی شب صدای آواز و یا بزن و بکوب جن ها را شنیده اند و حتی بعضی از آنها در مراسم عروسی اجنه شرکت کرد ه اند ! اما چند سالی است که جوانها این تابو را شکسته اند و شبها به اتفاق رفقا و یا تازه دامادها همراه نوعروس و  با همراهی تعدادی از فامیل راهی کاروانسرا می شوند و با قرار گرفتن بر روی پشت بام بنا ، از سکوت عجیب کویر که گاه صدای جیرجیرکی این سکوت را درهم می شکند لذت می برند.

کارونسرای تاریخی مزینان از خارج دارای یک پلان مستطیل شکل است که اضلاع شمالی و جنوبی آن طولانی تر از اضلاع شرقی و غربی آن است. ورودی بنا در میان یک ایوان رفیع واقع شده است که این ایوان در ضلع شمالی بنا قرار دارد و در طرفین ایوان در هر طرف سه طبقه طاقنما واقع شده که طاقنمای وسطی و آخری بصورت مربع می باشد.حال اینکه طاقنماهای طبقه اول و سوم بصورت مستطیل بوده که از طریق وروردی باریکی که این قوس هلالی روی آن زده شده به اطاقک انتهای آن راه پیدا می کنیم .در طرفین این طاقناها در هر طرف یک غرفه دو طبقه وجود دارد که هر دو دارای طاقنماها و قوسهای جناغی هستند.
از انتهای دیوار غرفه ها در طبقه دوم دو در گاهی به اطاق پشت غرفه ها نورمی دهند.قوس این در گاهی ها نیز هلالی هستند.در طرفین این غرفه ها نیز در هر طرف دو غرفه یک طبقه وجود دارد که در دیوار انتهای هر کدام از غرفه ها یک یا دو سراخ مستطیل شکل 20*10است که به طاقنمای غرفه نور می دهند.
در داخل ایوان بالای سر در کتیبه مربع شکل به ابعاد 1*1متر در وسط و داخل قاب ورودی در روی هر لچکی یک لوحه مستطیل به ابعاد25*60سانتیمتر نصب شده است.لوحه بزرگ وسطی و لوحه سمت راست از سنگ مرمر سفید و لوحه سمت چپ از سنگ خاکستری رنگ است.در طرفین ایوان دو سکو وجود دارد که هرکدام حدود یک متر از زمین ارتفاع دارند.

قدمت؛
بر اساس اولین گزارش منتشر شده باستانشناسی ، این بنا به سال 1064هجری قمری توسط حاج محمد طالب فرزند حاج معین الدین محمد اصفهانی برسم سنت حسنه وقف ، بر بازماندگان راه احداث گردیده است در سال 1283هجری قمری توسط حاج علی تقی تاجر کاشانی مرمت گردیده و سپس به سال 1318توسط حاج محمد علی آقا فرزند حاج علی تقی کاشانی ترمیم گردیده است.
داشتن ایوان های قرینه در مقابل یکدیگر و غرفه ها و طاقنماهای جناقی این بنارا مربوط به دوران صفویه کرده است.از آثار باقیمانده این کاروانسرا آجرهای بزرگ آن است که احتمالاً متعلق به دوره ساسانی بوده و در اوایل دوره اسلامی احتمالاً دوره عباسیان با مصالح آن کاروانسرای بزرگی در این منطقه ساخته اند ،که آن را به زمان هارون الرشید نسبت می دهند. متأسفانه در چند سال پیش بنا به دلایل واهی و با نظر شورای سابق مزینان که می خواهند آن را از نو بسازند این کارونسرا و محل توپخانه را از ریشه خراب کرده و هیچ آثاری از آن برجا نگذاشتند.

یاد او وختا / شعری با گویش مزینانی

تعجب نکنید مطلب زیر یک متن عربی نیست بلکه لهجه ی شیرین ما مزینانی هاست لهجه ای که بی شک بر آمده از زبان شیرین فارسی دری است و این اغراق نیست چرا که بعضی از واژه ها و کلمات فراموش شده ی این زبان در گویش ما یافت می شود و چه خوب است که فرهنگستان علوم و زبان فارسی اندک توجهی به این سرزمین کهن و تاریخی داشته باشد و عوض معادل سازی واژه های بیگانه که در عوض چی، چه بگوییم ! بیایند و اصل زبان پارسی را از این سرزمین بیرون بکشند و به فارسی زیانان ارائه نمایند.

البته باز بعضی از مخاطبان گرانمایه که گاهی تنها به دنبال این هستند که ما چه می گوییم و تا تعریفی از زادگاهمان می کنیم بلافاصله حمله ور می شوند و معتقدند ما از خود راضی هستیم و همیشه غرور داریم ! نیایند و بازهم این ادعا را تکرار کنند!  نه مقصودمان تنها مزینان نیست بلکه تمام این سرزمین پهناور است که خراسان نام دارد.

شعر یاد او وِختا سروده ای است که من در دهه ی شصت ساختم و با گروه نمایشی که هنوز بسیاری از همشهریانمان به یاد دارند و از آن به نیکی یاد می کنند در هیئت حسینی و مدارس ابتدایی و راهنمایی مزینان اجرا کردیم و آن زمان برمذاق همگان خوش آمد و این بار تنها برای یاد آوری بخشی از آن تقدیم می شود.

یاد او وختا

اِی رفیق جان یادِ او وِختا بِچَه بی ییم بخیر        غم نَدُشتیم ما دِکُو جییم و چِش دُشتیم بخیر

یا او وِختا که با چند تَه بِچَه تایِر بِدست              صُب تا شَو وَر مینِِ کو یچِِه ها مِگِلُندیم بخیر

یاد او وختا تیشلِر بَزی ما گُل مِکِرد                  تا مُخُست که قُُق رِوَ لُو خَنِِه گِی کِردیم بخیر

یادِ او وِختا دِمین ماهِ مبارک رَمِضو                   شِوا وَر مین بازارُ صَحرا مِگِردییم بخیر

یادِ او وختا که تَپُّو لبیک و هَرَنگ هَرَنگ             ساک ساکُ قَیِم بَزِی در نصفِ شَو دُشتیم بخیر

یاد او وِختا که باچندتَ رفیق وَر پی اَجار            کلِّ صحرا رِ دِ زیر پاها ما مُگذِشتیم بخیر

یاد او وختا مِرَفتیم وَر دلِ دشتِ کویر            دنبالِ قُرسَک بی ییم هِی زِمینار کِندیم بخیر

یاد او وختا که بعد از غُطَّه از او میزینو          اِی بِدَن رِ هِی دِمین خاکا مِغِلتُندیم بخیر

یاد او وختا که دیوارای شاه عباسی ر         با ذغال بس یادگری ها که بنوشتیم بخیر

یاد او وختا که ما از سر نَو غِزِل خانم           هی مُخُسبی یَک نِفِر از روش مِپِرّی ییم بخیر

یادِ او وِختا بِری هِیزِم به پُشتِ گِردِنَه           تا مِزَییم یَک بِغِل رِِسمُو مِبِندِ ی ییم بخیرِ  ...

* ای رفیق جان یادآن وقت ها(زمان ها) که بچه بودیم بخیر / غم نداشتیم ما کجاییم و چی داشتیم بخیر

*یاد آن وقت ها که با چندتا بجّه تایر(لاستیک ) به دست / صبح تا شب در کوچه می چرخاندیم بخیر

*یاد آن وقتها که تیله بازی ما گل می کرد/ تا می خواست که تیر شود به لب گودال برخوردودر آن می افتادبخیر

*یاد آن وقتها که در میان ما مبارک رمضان / شبها در میان بازار و صحراها می گشتیم بخیر

*یاد آن وقتها که بازی لبیک وهرنگ هرنگ/ ساک ساک و قایم باشک بازی تا نصف شب داشتیم بخیر

*یاد آن وقتها که با چندتارفیق در پی جمع کردن اجار(علف آش محلی)/کل صحرا هارا زیرپا می گذاشتیم بخیر

*یاد آن وقتها که می رفتیم به دل دشت کویر / دنبال قارچ بودیم و هی زمینها را می کندیم بخیر

*یاد آن وقتها که بعد از شنا در آب مزینان/ این بدن را هی در میان خاکها می غلطاندیم بخیر

*یاد آن وقتها که دیوارهای رباط شاه عباسی را / با ذغال بسیار یادگاری ها که نوشتیم بخیر

*یاد آن وقتها که ما از سرِ نو غزال خانم(بازی محلی) هی یکی خم می شد و ما از روی آن می پریدیم بخیر

*یاد آن وقتها که برای جمع کردن هیزم در پشت گردنه / تا یک بغل می زدیم باریسمان می بستیم بخیر

روستای تاریخی مزینان و آبشارهای «بفره» در دیار سربداران

روزنامه خراسان، امروز سه شنبه با انتشار گزارشی به معرفی جاذبه های گردشگری شهرستان داورزن پرداخته است که در آن ضمن معرفی شهرستان داورزن روستاهای این شهرستان و اماکن تاریخی آن را معرفی نموده است که در بخشی از آن نیز خبرنگار این روزنامه حسین داورزنی خبرنگار پرکار و شایسته منطقه در باره مزینان نیز توضیحاتی ارائه نموده است که البته تنها شاه عباسی مزینان را توانسته در این گزارش بگنجاند و علی رغم اطلاع رسانی به ایشان برای استفاده از شاهدان کویرمزینان این گزارش ناقص می باشد .اما دست اندرکاران روزنامه با ابتکاری جالب تیتر انتخابی را این گونه درج کرده اند؛"روستای تاریخی مزینان و آبشارهای «بفره» در دیار سربداران"، که به نظر می رسد مزینان برای این رسانه شناسا تر از دیگر نقاط داورزن است.لذا ضمن تشکر از زحمات وافر حسین داورزنی و دست اندرکاران روزنامه خراسان بخش معرفی مزینان تقدیم می شود:

زادگاه معلم شهید دکتر علی شریعتی در فاصله ۶کیلومتری جنوب شهر داورزن نمایان است.

روستای مزینان داورزن در دل کویر در کنار جاده ابریشم واقع شده است و کاروان سرای شاه عباسی آن یکی از مکان های گردشگری و تاریخی است که در کنار آن تندیس دکتر شریعتی جانمایی شده است.

بر اساس اولین گزارش منتشر شده باستان شناسی، این بنا به سال ۱۰۶۴ هجری قمری توسط حاج محمد طالب فرزند حاج معین الدین محمد اصفهانی به رسم سنت حسنه وقف، برای بازماندگان راه احداث شده است در سال ۱۲۸۳ هجری قمری توسط حاج علی تقی تاجر کاشانی مرمت و سپس به سال ۱۳۱۸ توسط حاج محمد علی آقا فرزند حاج علی تقی کاشانی ترمیم شده است.

داشتن ایوان های قرینه در مقابل یکدیگر و غرفه ها و طاقنماهای جناقی این بنا را مربوط به دوران صفویه کرده است.

برای آشنایی بیشتر با جاذبه های گردشگری شهرستان داورزن به لینک های زیرمراجعه فرمایید

1-

http://www.khorasannews.com/News.aspx?id=5802871

2-

http://davarzannews.com/?p=2275

رباط شاه عباسی مزینان

کاروانسرای مزینان ( شاه عباس )

کاروانسرای مزینان

این رباط در ناحیه جنوب روستای مزینان حدود 75کیلومتری جاده آسفالته تهران – سبزوار واقع شده است که جزء بخش داورزن و حومه سبزوار است.از انتهای داورزن و در جهت جنوب ، جاده ای خاکی جدا می شود که اگر این جاده را در پیش بگیریم بعد از پیمودن تقریباً 5 کیلومتر به قریه مزینان می رسیم که در سمت جنوب غربی این قریه کاروانسرای بزرگی و نسبتا سالم بنا شده که بنان رباط شاه عباس معروف است.
شرح بنا
این بنا از خارج دارای یک پلان مستطیل شکل است که اضلاع شمالی و جنوبی آن طولانی تر از اضلاع شرقی و غربی آن است. ورودی بنا در میان یک ایوان رفیع واقع شده است که این ایوان در ضلع شمالی بنا قرار دارد ودر طرفین ایوان در هر طرف سه طبقه طاقنما واقع شده که طاقنمای وسطی و آخری بصورت مربع می باشد.حال اینکه طاقنماهای طبقه اول و سوم بصورت مستطیل بوده که از طریق وروردی باریکی که این قوس هلالی روی آن زده شده به اطاقک انتهای آن راه پیدا می کنیم .در طرفین این طاقناها در هر طرف یک غرفه دو طبقه وجود دارد که هر دو دارای طاقنماها و قوسهای جناغی هستند.
از انتهای دیوار غرفه ها در طبقه دوم دو در گاهی به اطاق پشت غرفه ها نورمی دهند.قوس این در گاهی ها نیز هلالی  هستند.در طرفین این غرفه ها نیز در هر طرف دو غرفه یک طبقه وجود دارد که در دیوار انتهای هر کدام از غرفه ها یک یا دو سراخ مستطیل شکل 20*10است که به طاقنمای غرفه نور می دهند.
در داخل ایوان بالای سر در کتیبه مربع شکل به ابعاد 1*1متر در وسط و داخل قاب ورودی در روی هر لچکی یک لوحه مستطیل به ابعاد25*60سانتیمتر نصب شده است.لوحه بزرگ وسطی و لوحه سمت راست از سنگ مرمر سفید و لوحه سمت چپ از سنگ خاکستری رنگ است.در طرفین ایوان دو سکو وجود دارد که هرکدام حدود یک متر از زمین ارتفاع دارند.
وضعیت داخلی

ورودی بنا در انتهای ایوان واقع شده که 315سانتیمتر عرض و حدود 5/4متر ارتفاع دارد.درب چوبی دولنگه کاروانسرا بوسیله  پاشنه گردهای سنگی در پایین و پاشنه گردهای قطور چوبی در بالا در وسط ورودی مستقر شده است.طاق ورودی اندکی از قوس آن بالاتر رفته و بصورت هلالی است.
بعد از ورودی به هشتی بنا می رسیم که بصورت مربع ساخته شده و از انتهای هر غرفه در گاهی کوتاه و بازی به اطاقهای پشت غرفه ها راه دارد ودر پای دیوارهای غرفه ها سکوهای پهن به ارتفاع تقریبا ً 80سانتیمتری از زمین قرار گرفته اند و از روی سکوهای شمالی غرفه هایدر گاهی های بلندی در طرفین وجود دارند که هر دو با تالارهای باریک به بام راه دارند در هر کدام 15ردیف پله وجود دارد و به بام کاروانسرا هدایت می شود تعبیه شده است . حیاط کاروانسرای مستطیل شکل و5/35*5/30طول و عرض دارد و 24اطاق بطور قرینه و به یک اندازه درا طرا ف حیاط وجود دارد.اندازه هر اطاق 80/2*80/3متر است.طول هر اطاق نیز ایوان کوچکی وجود دارد که اندازه آن 80/1*10/3متر است.
روبروی دروازه ورودی ایوان اصلی کاروانسرا قرار دارد که دارای 35/6*75/4متر طول و عرض و شامل دوطبقه ساختمان است.در هر گوشه و در سمت مقابل ورودی چهار ستون با هم تشکیل یک چهار طاقی را داده و سکوئی را در میان گرفته است.از هر گوشه سالن های اشترخانه ها به مشرق و غرب و شمال و جنوب به پشت غرفه ها کشیده شده اند.این سالن ها در طرفین دارای غرفه های باطاق جناغی هستند.در بعضی از قسمت ها از جمله دو جبهه شرقی و غربی وسط سالن ها با دیوار نازکی بسته شده است.در تمامی غرفه های موجود در این کاروانسرا روی سکوها ور تا دور ارتفاع یکنواختی مستقر بوده است.

قدمت

بر اساس اولین گزارش منتشر شده باستانشناسی ، این بنا به سال 1064هجری قمری توسط حاج محمد طالب فرزند حاج معین الدین محمد اصفهانی برسم سنت حسنه وقف ، بر بازماندگان راه احداث گردیده است در سال 1283هجری قمری توسط حاج علی تقی تاجر کاشانی مرمت گردیده وسپس به سال 1318توسط حاج محمد علی آقا فرزند حاج علی تقی کاشانی ترمیم گردیده است.

داشتن ایوان های قرینه در مقابل یکدیگر و غرفه ها و طاقنماهای جناقی این بنارا مربوط به دوران صفویه کرده است.از آثار باقیمانده این کاروانسرا آجرهای بزرگ آن است که احتمالاً متعلق به دوره ساسانی بوده ودر اوایل دوره اسلامی احتمالاً دوره عباسیان با مصالح آن کاروانسرای بزرگی در این منطقه ساخته اند ، آن را به زمان هارون الرشید نسبت می دهند.

منبع:

خانه فرهگ دانشجو

|