یادنامه بزرگان تعزیه مزینان/بخش شانزدهم/زنده یاد اصغرخان خواجوی کارگردان و نسخه نویس عاشورای مزینان

جمعه, ۱۱ تیر ۱۴۰۰، ۰۹:۱۶ ق.ظ

✍️خاندان خواجوی یکی از سرشناس ترین طایفه ها در مزینان هستند که هرچند در دوره ی قبل از انقلاب به عنوان خان شناخته می شدند اما علی رغم دیگر مناطق آن ها دلی رئوف و مهربان داشته و خدمات بسیاری به زادگاه شان مزینان ارائه و نقش راهبردى در ماندگاری تعزیه عاشورای مزینان ایفا کرده اند .

نقل است حاج محمد خان خواجوى که واقف تکیه بالا بوده ، صبح عاشورا پاىِ برهنه دنبال و در عقبه نخل همراه با سوگواران کویر به عزاداری می پرداخت.

اصغرخان خواجوى نیز که در این نوشتار به معرفی او خواهیم پرداخت به تعبیر حجت الاسلام زنده یاد حاج شیخ حبیب اله عسکری مزینانی ؛ همچون پدران بزرگوار خود کلیدیترین نقش را در مدیریت نسخه ها داشته است و قبل از عاشورا هنرمندان تعزیه را گردهم جمع کرده و نسخه ها را به افرادى که لایقتر بودند تحویل می داد . در زمان هدایت او هیچ گونه پارتى بازى در کار نبود و چند روز مانده به عاشورا تعزیه خوانها مقابله داشتند (نسخه خوانی) و شایسته ترین و بهترین فردی که می توانست اجرای نقش داشته باشد نسخه را از او دریافت می کرد.

اصغرخان متولد بهار 1298در مزینان و فرزند میرزا حسن خان خواجوی مزینانی معروف به سرهنگ است که در آن دوران عهده دار سرداری ایالت خراسان بود و پدر او نیز میرزا حسین خان خواجوی با درجه ی یاور(تیمسار) در ارتش نادری خدمت می کرده است . مادرش شاهزاده خانم فاطمه افشار نادری از نوادگان نادرشاه افشار بوده که هر دو بزرگوار در بهشت علی (ع) قبرستان مزینان مدفون هستند.

میرزاحسن خان سرهنگ دارای چهار فرزند سه دختر به نام مرحومه خانم ربابه خواجوی مزینانی که والده مرحوم آقای محمد مرندی و علی اکبر مرندی عضو هیئت علی اکبری مزینان و مرحومه زهرا خواجوی مزینانی همسر مرحوم حاج ملا احمد صدیقی و فرزندان صدیقی ها مرحوم آقا غلامرضا و علی آقا و اصغرآقا و محمدآقا و حاج عباس صدیقی و خواهران مرحومه صدیقه خانم و مرحومه آسیه خانم همسرآقا میرزا اصغر ضیایی است و دخترسوم مرحومه معصومه خواجوی که والده بهروز و سعید خان خواجوی مزینانی است .سعید خان مدتی به مزینان آمد و چند هکتار زمین بایر را آباد کرد و پس از آن برای سکونت راهی آمریکا شد و دی ماه سال 1399 بر اثر بیماری کرونا در همان دیار غربت جان به جانان تسلیم کرد و پیکرش در ایالت کالیفرنیا به خاک سپرده شد.

دایی اصغرخان ، شازده داود میرزا افشار نادری است که دستگاه تلگراف را در آن زمان به وزن حدود 3کیلوگرم برای سربازان ارتش ساخته واین دستگاه در یکی از موزه های انگلستان نگهداری می شود . همت او موجب شد اولین تلگراف خانه منطقه در مزینان راه اندازی شود که تا دهه ی شصت آثار آن در دروازه پایین مزینان (میدان امام حسین(ع) فعلی ) وجود داشت اما به خاطر نوسازی و راه اندازی مخابرات کنونی به طور کل تخریب و جایش را ساختمان سیمانی گرفت .

اصغر خان پس از اتمام تحصیلات در زادگاهش به مشهد مقدس هجرت کرد و در اداره پست و تلگراف مشهدم قدس استخدام و سال ها از برکات معنوی زیستن در جوار امام هشتم که ارادت خاصی به این خاندان داشت متنعم گردید و از همان ابتدا همراه با مرحوم آقای مدیر شریعتی در جلسات مذهبی و سیاسی شرکت می کرد.

درب منزل ایشان بر روی تمام فامیل وهم ولایتی های مزینانی در منطقه نوغان و دریادل باز بود و حتی بچه های مزینانی و بستگان داورزنی و سبزواری که برای تحصیل و یا زیارت ، به خصوص در ایام چهل و هشتم و شهادت امام رضا (ع) راهی مشهد می شدند میهمان این خیر نیکوکار بودند و بسیارند افراد تحصیل کرده مزینانی که با تشویق و حمایت های او به جایگاه علمی بالایی دست یافتند و موفقیت خود را مدیون وی هستند و در واقع باید گفت اصغرخان پدری حمایت گر از کلیه فامیل و همشهریان مزینانی درزمان حیات خود بود.

او با دختر مرحوم حاج حبیب اله خواجوی از بزرگان و واقفین روضه خوانی و هیئت های مذهبی و از مسئولین و کارگردانان شبیه خوانی و عاشورای مزینان ازدواج کرد و این بانوی مکرمه نیز همچون پدران و مادران خود در برپایی مجلس عزاداری اهل بیت علیهم السلام سعی وافر داشته و پس از فوت شوهرش همراه با فرزندان میزبان مردم مزینان در دهه ی دوم بوده و این راه همچنان ادامه دارد...

✍️اصغرخان خواجوی به سخاوتمندی و مردانگی و شجاعت از دوران جوانی معروف بود و در بین فامیل، خان دایی و آقا عمو صدایش می کردند.

نقش عاشورایی این خادم اهل بیت علیهم السلام تنها در کارگردانی و فهرست گردانی تعزیه خلاصه نمی شود بلکه او در آماده سازی نخل باشکوه مزینان از هیچ تلاشی دریغ نمی کرد و هر سال چوب تخته ها را آماده و به استاد کربلایی ابوالقاسم نجار می سپرد- تا پیش از انقلاب نخل عاشورای مزینان چوبی بود- و در هر فصلی از سال سیب های سرخی که در پیشانی نخل و به نشانی سرهای شهدا قرار می گیرد فراهم می کرد.

با توجه به نبود امکانات و به خاطر ماندگاری متون تعزیه ، درطول سال به بازنویسی نسخه های مجالس مختلف تعزیه می پرداخت و در روز تاسوعا با پای پیاده تمام مسیری که باید فردای آن روز عزاداران و تعزیه داران طی کنند تا آسیب کمتری بینند بررسی و نکات و دستورات لازم را به مرحله ی اجرا می گذاشت و در روز عاشورا با پای برهنه ، حاملان نخل را همراهی می کرد.

استاد علی جعفری که خود از میراث داران تعزیه و کارگردان و فهرست گردانان این واقعه ی تاریخی است در باره ی نقش مرحوم اصغرخان می گوید : « اصغر خان خواجوی مردی از تبار عاشقان و ارادتمندان به خاندان عصمت و طهارت بود که در همهٔ ایام به ویژه در ماه های محرم و صفر و حتی قبل از فرا رسیدن محرم با همهٔ عشق و ارادتی که به مولا و پیشوایش حضرت امام حسین(ع)داشت کمرهمت و خدمت را با انگیزه ای تمام و کمال و با عیار ارزشمند می بست و پا در عرصهٔ برگزاری مراسم با شکوه شهادت حضرت ابا عبدالله(ع) می گذاشت.بی شک اگر زحمات ارزشمند این پیر غلام خوشنام و نیک فرجام نبود از نسخه های تعزیه خوانی که مهمترین میراث گرانبهای ما مزینانی ها درگذشته و حال می باشد اثری بجای نمی ماند. »

این بزرگمرد تعزیه عاشورای مزینان سرانجام در 18 شهریور 1363 دار فانی را وداع کرد و در جوار بارگاه خواجه ربیع مشهد مقدس برای همیشه آرام گرفت.

بعد از درگذشت این خادم بی ادعای عاشورایی افتخار خدمت گزاری به هیئت و نخل و شبیه خوانی به فرزندش حسن خواجوی سپرده شد و او نیز همانند اجدادش این راه پرافتخار را با صلابت ادامه می دهد.