​

🖌نویسنده و محقق؛ دکتر احمدباقری مزینانی استادیار دانشگاه

💠 بخش اول؛ تحلیل وضعیت سیاسی _ امنیتی افغانستان

✍️چهار دهه ناامنی نهادینه شده در افغانستان و شکست کنشگران بزرگ و قدرتمند جهانی برای ایفای نقش در جغرافیای سیاسی و امنیتی این کشور، افغانستان را به یک مدل قابل بررسی تاریخی و شناخت آینده تبدیل نموده است.

​هزینه سنگین حداقل سه تریلیون دلاری، کشتار بیش از ۵۰۰ هزار نفر از غیرنظامیان، عقب ماندگی مزمن، ناامنی دائمی و هراس افکنی فراگیر، توسعه تولید مواد مخدر تا ۵۰ برابر و تکثیر کمی و کیفی گروه‌های تروریستی، تنها بخشی از هزینه آشکار دو دهه اشغالگری آمریکا در افغانستان به بهانه مبارزه با تروریسم، مقابله با القاعده و طالبان است. این در حالی است علاوه آنچه ذکر شد؛ بایستی لیست بلندبالایی از هزینه تحمیل جنگ شوروی سابق، توسعه ایدئولوژی و انگیزه‌های افراطی‌گرایانه فرقه‌ای و قومیتی از سوی کنشگران منطقه‌ای و داخلی به آنها افزود. با این وجود در عمل؛ طالبان پس از یک دوره غیبت حدود پنج ساله، فرصت کنشگری فعال در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی افغانستان و حتی نظامی و امنیتی پیدا کرده است. نکته مهم در فرایند نزاع داخلی و پیرامونی، توانایی طالبان برای توسعه نفوذ خود است.

با این وجود، تحلیل وضعیت اجتماعی و سیاسی افغانستان نیازمند توجه به چند گزاره زیر است:

۱. ضریب هوشی بالا در کنار سخت کوشی و فرهنگ سلطه ناپذیری مردم افغانستان؛

۲. تنوع قومیت‌ها (۱۴ قومیت) و تکثر مذاهب و ارتباط وسیع این اقوام و مذاهب با سایر کشور به دلیل توسعه جغرافیایی و ماهیت مهاجر فرستی افغانستان؛

۳. تنوع و تکثر گروه‌های قومی، مذهبی و فرقه‌ای مرکب از نحله‌های افراطی تا تکفیری؛

۴. تبدیل بی‌دولتی به یک رویه ماندگار و چرخش حاکمیت بر مدار گلوله و خشونت؛

۵. اهمیت درک طالبان به عنوان یک گروه قدرتمند و بازیگر سیاسی با ضریب نفوذ اجتماعی بالا؛

۶. اهمیت درک توسعه تنوع قومیتی طالبان در شرایط موجود به نسبت طالبان در هنگام ظهور و تکثر طالبان به سه طیف؛ طالبان پشتونی، طالبان ازبکی و طالبان تاجیکی؛

۷. تغییر ماهیت راهبردهای آمریکا از نظامی - امنیتی به راهبردهای فرهنگی - اجتماعی به دلیل شکست قطعی این کشور در اشغالگری افغانستان؛

۸. ابهام در نقش و سیاست‌های مشترک امنیتی آمریکا و سایر رژیم‌های متصل به آمریکا برای آینده افغانستان؛

۹. تکثر سریع و تنوع جمعیتی مهاجر افغانی در ایران - برخی برآوردها تا ۱۰ میلیون ذکر می‌شود - و توسعه حضور آنان در محیط پیرامونی شهرهای مهم و افزایش مطالبه‌گری آنان؛

۱۰. وابستگی ایدئولوژیکی طیف قابل توجهی از افاغنه مقیم ایران به طالبان و اتصال آنها به ساختار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی و امنیتی آن.

♻️ یافته راهبردیافغانستان به صورت طبیعی دارای شرایط و موقعیت منحصر به فرد است به همین سبب ژئوپلیتیک افغانستان به عنوان حلقه میانی تبادلات فرهنگی و تمدنی در گذشته و قرار گرفتن در مدار محیط امنیتی چهار کشور موثر در تحولات آینده یعنی روسیه، هند، چین و ایران، زمینه‌ساز طمع‌ورزی مدعیان مدیریت جهان شده است و افغانستان را مقصد انواع و اقسام طرح‌ها برای هدایت تحولات آینده نموده است.

ادامه دارد...

​