چند روز پیش خبری در خبرگزاری های رسمی از جمله خبرگزاری مهر منتشر شد که در آن از امضاء تفاهم نامه مشترک همکاری به منظور توسعه طبیعت گردی پایدار و تقویت زیرساخت های کشور درحوزه گردشگری و محیط زیست توسط معصومه ابتکارˈ معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست و ˈ مسعود سلطانی فرˈ معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خبر دادند.
پس از امضاء این تفاهم نامه رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران را به لحاظ جاذبه های گردشگری جزو 10 تا 12 کشور اول دنیا دانست و گفت: عرصه کویری جنوب و مرکز کشور مقصد اصلی توریست های اروپایی است.
سلطانی فر در ادامه افزود : امروزه گردشگری به صورت عمومی دنبال نمی شود بلکه گردشگرها تخصصی شده اند و اکنون گردشگر مذهبی ، علمی و حتی شکار داریم که قطعا با توسعه این صنعت زمینه اشتغالزایی در کشور بیش از پیش فراهم می شود.
وی ادامه داد:عرصه طبیعی کشور دربخش کویرهای جنوب و مرکز بسیار مورد توجه اروپایی ها و بخش شمالی مورد توجه کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس است که باید از این ظرفیت به نحو مطلوبی استفاده کنیم.
پس از این اظهار نظر معاون رئیس جمهوری مجله اینترنتی اسرارنامه یکی از از رسانه های فعال شهرستان سبزوار که به حق باید گفت در حال حاضر مدافع اصلی و معرف واقعی حقوق دیار ادیب پرور سربداران است با انتشار مطلبی با عنوان :جذابیت کویرهای مرکزی ایران برای گردشگران اروپایی / کویر مزینان را دریابید. به جذابیت های خاص گردشگری کویرمزینان پرداخت که ضمن تشکر از دست اندرکاران این رسانه وزین ضمن نقل این مطلب مانیز پیرامون جاذبه های گردشگری مزینان توضیحاتی با بهره مندی از تحقیق علمی جمعی از دانشجویان دانشگاه حکیم سبزواری مبنی بر اکوتریسم کویرمزینان ارائه می نماییم.
و اما اسرارنامه در ادامه مطلب کویرمزینان را دریابید که به همت فرهنگ دوستان پایگاه اینترنتی فرهنگ دانشجو نیز بازنشر شده است چنین می گوید:
کویرها هرچند سرزمین هایی خشک و لم یزرع هستند، اما همواره جذابیت های خاص خود را داشته اند. به ویژه برای ساکنان مناطقی از جهان نظیر اروپا که در گستره هایی وسیع ، سرزمین هایی سر سبز و با آب و هوایی معمولا ابری و بارانی دارد.
کویرها برخلاف نگاه عوامانه رایج که معمولا این سرزمین ها را بی فایده و بی ارزش می داند، در صورت دریافت رسیدگی صحیح و برنامه ریزی دقیق می توانند به یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری مناطق کویری تبدیل شوند.
منطقه سبزواربزرگ در غرب خراسان رضوی در مجاورت با کویرهای مرکزی ایران به خوبی از این استعداد برخوردار است که به یکی از مقاصد جذب گردشگران کویر تبدیل شود.
خصوصا وجود کویر معروف و خاطره انگیزی چون کویر مزینان در شهرستان داورزن که مهد پرورش و الهام بخش نوشته های ادبی معلم بزرگ انقلاب دکتر علی شریعتی بوده است، به منزله فرصت ارزشمندی است که در همه سال های گذشته مغفول واقع شده است و متأسفانه در همین مدت بسیاری از مردم روستاهای منطقه به دلیل خشکسالی ، بیکاری و درآمد اندک به سبزوار، تهران ، مشهد و بعضی دیگر از شهرهای کشور مهاجرت کرده اند. حال آنکه اگر گردشگری کویر با کمک پتانسیل های موجود در منطقه به خوبی شکل می گرفت زمینه ایجاد اشتغال و افزایش درآمد مردم محلی فراهم می آمد.
مزینان در طول تاریخ چندین هزارساله اش بارها محل حضور حاکمان ، علما ، سیاحان ، گردشگران ، و به لحاظ موقعیت جغرافیایی محل تاخت و تاز یاغیان و جنگجویان بوده است .
حدودالعالم من المغرب الی المشرق که در در قرن چهارم هجری نگاشته شده یعنی حدود 1100سال پیش از آن به عنوان شهرکی آباد نام می برد و پس از آن در دو قرن بعد در تاریخ بیهق ابوالفضل زید بیهقی ربع مزینان را یکی از مناطق اصلی بیهق معرفی می کند و در صفحات متعدد از شاعران و نام آوران و صاحبان علم و ادب این دیار تاریخی نام می برد. شاهان قاجاری از جمله ناصرالدین شاه و فتحعلیشاه با حضور در مزینان از برج و بارو و مردان رشیدش به وجد می آیند و کاتبان وزرای آنها همچون صنیع الدوله و میرزا قهرمان و حکیم الممالک دردیوان ناصری این نظر اربابانشان را به ثبت می رسانند که یکی از این نوشته کتاب مطلع الشمس منسوب به ناصرالدین شاه است که در مطلبی طولانی به معرفی مزینان و مردمان و ابنیه های تاریخی آن می پردازد. همچنین تیمور لنگ در کتابی که مربوط به خاطرات اوست از کشته شدن فرزندش در این کویر سخن می گوید و اروپائیانی که به مناسبتهای مختلف چه برای کشیدن سیم تلگراف و تلفن که مزینان در دویست سال پیش شبکه ی تلگراف داشته و یا قبل از آن که چاپارخانه محل ورود و خروج مکاتبات و مراسلات بوده که این نیز خود یکی از نمادهای تاریخی بودن این دیار است یاد می کنند وجود کارونسراهای مأمونی و صفوی و حدیره که می گویند دختر هارون الرشید در آن مدفون است و مساحد و اماکن مذهبی دیگر از دوران دیلمان و سلجوقی و نادری و قنات دوهزار و پانصدساله اش وچندین بنای تاریخی دیگر که ما پیش از این در سلسله نوشتار مزینان ازنگاهی دیگر به آن پرداخته ایم و مردانی چون پدر و پسر شریعتی که اکنون هریک خود تاریخی ساز شده اند همه و همه مدعایی است برای التفاط بیشتر دولت مردان که این کویرتاریخی را به قول اسرارنامه دریابند.
این کویر تاریخی برپایه تحقیقات بعضی از محققین و صاحب نظران شاهد اولین حضور تمدن پارس ها بوده و اقوام پارت و آریایی پس از گذر از صحرای سیبری برای ورود به صحرای مرکزی وارد کویرمزینان می شوند و با توجه به موقعیت آب و هوایی و ارتفاع آن از سطح دریا و امنیت موجود این مکان را برای سکنی بر می گزینند و براین اساس مزینان به مدنیت می رسد و یکی از شهرهای بزرگ آن زمان نام می گیرد و محل رفت و آمد تجار و بازرگانان می شود گذر راه باستانی ابریشم با تاریخ دو هزار ساله اش یکی دیگر از این جاذبه هایی است که می توان با احیای آن بازهم مزینان را دریافت .
شاهدان کویرمزینان نیز پیش از این بارها با انتشار مطالبی پیرامون بهره مندی از صنعت گردشگری و جذب توریست و همچنین جاذبه های گردشگری مزینان مطالبی را تقدیم داشته است که مخاطبان گرانمایه می توانند در حاشیه همین وب گوشه هایی از این ادعا را مشاهده نمایند.
اکوتوریسم منطقه کویرتاریخی مزینان موضوع تحقیق جمعی از دانشجویان علاقمند دانشگاه حکیم سبزواری یکی دیگر از منابع ما برای توجه به مزینان است که این توجه خود می تواند موجب بهبود وضعیت معیشتی و آبادانی مزینان، داورزن و سبزوار بزرگ باشد و در ادامه چکیده ای از این مقاله را تقدیم می نماییم :
اکوتوریسم، به طور عمده بر منابع و جاذبه هایی استوار است که محیط طبیعی دراختیار گردشگر قرار می دهد که بهره گیری از آن هم به امکانات و شرایط مناسب نیاز دارد و هم مستلزم حفاظت از منابع طبیعی می باشد، این امر از طریق ارزیابی توان و ظرفیت محیط زیست طبیعی برای جذب گردشگران به بررسی و تحلیل SWOT قابل تحقق است. مقاله ی حاضر با تکیه بر پژوهش انجام شده با مدل قابلیت و محدودی تهای عوارض ژئومورفولوژیکی مؤثر براکوتوریسم در کویر مزینان از توابع شهرستان سبزوار پرداخته است . جهت ارزیابی و تحلیل پتانسیل ها و تنگناهای توسعه ی اکوتوریسم در کویر مزینان و به منظور دستیابی به راهبردهای کلی توسعه ی گردشگری در محدوده ی مطالعاتی، با طبقه بندی شده و ضمن SWOT ساختارهای مربوطه، اقدام به استخراج راهبردهای تلفیقی با استفاده از مدل با استفاده از این مدل، نقاط قوت، GIS تهیه ی نقشه ی ژئومورفولوژی کویر مزینان از طریق نرم افزار ضعف، فرص تها و تهدیدها و اولوی تبندی آن ها تعیین گردیده است. مجموع امتیاز وزنی نقاط قوت 1/ 2 به دست آمده در حال یکه مجموع امتیاز وزنی مجموع نقاط ضعف منطقه 83 / منطقه برابر با 65 تعیین گردیده است که نشان دهنده ی بالا بودن تأثیر نقاط قوت منطقه ی کویر مزینان در میان عوامل 2 محاسبه شده است، در صورتی که / داخلی است. هم چنین مجموع امتیاز وزنی فرصت های منطقه 25 1 تعیین شده است . بدین ترتیب بالا بودن امتیازهای مربوط / مجموع امتیاز وزنی تهدیدهای منطقه 07 به فرص تهای گردشگری و نقاط قوت داخلی از جمله وجود جاذبه های اکوتوریستی ممتاز در سطح منطقه و تنوع چشم اندازهای طبیعی و بکر، شرایط مناسب جهت برگزاری تورهای کویرنوردی و شن نوردی با کاروان های شتر و انواع فعالیت های اکوتوریستی نشان دهنده ی شرایط بسیار مطلوب برای توسعه ی گردشگری در کویر مزینان است . در حالی که نبود زیرساخت ها و امکانات لازم و تبلیغات مؤثر و عدم سرمایه گذاری های مناسب و کمی توجه به مناطق کویری به عنوان سرمایه های اکوتوریستی کشور در سطح کلان، از موانع توسعه ی اکوتوریسم پایدار دراین ناحیه شده است.
در این تحقیق علمی یکی دیگر از جاذبه های مورد توجه صنعت گردشگری در مزینان می تواند کویر پرستاره مزینان باشد که پیش از این نیز مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و باور دارند که یکی از مناطق بسیار مناسب برای رصد ستارگان است .
دانشیاران دانشگاه حکیم سبزواری در باره نقاط قوت گردشگری مزینان چنین نوشته اند :
اگر چه طبیعت سبز، کوه های بلند و سواحل نیلگون زیباست، اما در کویر ، مناظر زیبا و شگفت انگیزی وجود دارد که در هیچ جای دیگر نمی توان مشابه ی آن را دید، بیابا نهای پوشیده از نمک، تپه های طلایی شن های روان و آسمان پر از ستارهة گوشه ای از چشم اندازهای بی نظیر کویر است. از شگفتی های جاذبه های کویری مزینان، انواع تپه های ماسه ای در اشکال متنوع و زیبا چون برخان، سیف، هرم های ماسه ای، تل های نباتی، چین و شکن ماسه ای، پیکان ماسه ای و...هستند که چشم اندازی وهم انگیز و رؤیایی را برای هر ناظری فراهم می سازند.
از نظر این محققین جاذبه های گردشگری در کویر مزینان را می توان به صورت زیر طبقه بندی نمود:
عوامل داخلی موثر در گردشگری کویر مزینان:
1 - مستعد بودن و وجود پتانسیل های متنوع و خالی جهت سرمایه گذاری برای استفاده از منابع طبیعی به عنوان قطب گردشگری منطقه
2 - دسترسی نزدیک و آسان به جاده ی آسفالته ی اصلی تهران مشهد
3 - شرایط طبیعی مناسب برای استفاده از انرژی خورشیدی و بادی جهت تولید و تأمین انرژی منطقه
4 - نزدیکی به شهر داورزن و امکان استفاده از تسهیلات رفاهی آن
5 - شرایط آب و هوایی مناسب در فصل سرد سال
6 - وجود جاذبه های اکوتوریستی ممتاز در سطح منطقه و تنوع چشم اندازهای طبیعی و بکر بودن آنها
7 - شرایط مناسب جهت برگزاری تورهای کویرنوردی و شن نوردی با کاروان های شتر
8 - پهنه های پوشیده از ماسه و نمک و شوره زارها جهت املاح درمانی و نمک درمانی
9 - شرایط مناسب جهت رؤیت پدیده ی سراب در پهنه های کویری
10 - نبود آلودگی نوری و غباری و آسمان شفاف و تاریکی مطلق، جهت رصد اجرام آسمانی و پدیده های خاص جوی مانند خورشید گرفتگی و بارش های شهاب سنگی
11 - جاذبه های ورزشی و تفریحی متعدد و متنوع در منطقه از جمله اتومبیل رانی و موتورسواری و ورز شهای هوایی
12 - حجم و ارتفاع مناسب هرم های ماس های منطقه و شرایط ایده آل جهت ورزش مهیج اسکی روی شن
13 - شرایط ایده آل جهت برگزاری مسابقات رالی در سطح منطقه
14 - وجود انواع تپه های ماسه ای طلایی در اشکال متنوع چون برخان، برخان عرضی، برخان طولی، برخانW سیف، هرم های ماسه ای، تل های نباتی،پیکان ماس های، ریپل مارک، تپه های ماس های طولی و موازی
15 - شرایط مناسب جهت طبیعت گردی و سفر
عوامل خارجی موثر در گردشگری کویر مزینان:
1 - امکان اشتغال زایی در زمینه های اقامتی و خدماتی و افزایش درآمد برای جمعیت ساکن منطقه
2 - وجود و عبور جاد هی اصلی تهران مشهد از شمال منطقه
3 - وجود شرایط مساعد توپوگرافی به منظور احداث سایت ورزش های ویژه مانند کایت سواری، چتربازی، پاراگلایدر سواری و بالن سواری
4 - وجود شرایط مساعد جهت احداث اکو کمپ، اکو پارک و ژئو پارک در منطقه
5 - امکان برگزاری جشنواره ها و نمایشگاه های محلی در منطقه
6 - فرصت مبادلات فرهنگی با خارج از منطقه
7 - ایجاد فرصت های مناسب برای مردم محلی جهت درک و حفاظت از ارزش های طبیعی و استفاده ی بهینه از محیط طبیعی به منظور تفرج
8 - وجود پتانسیل های طبیعی متنوع منطقه جهت انجام فعالیت های اکوتوریستی
9 - فرصت مناسب جهت جلب تورهای آموزشی و گردشگران علمی وجود فرودگاه سبزوار در فاصله ی 75 کیلومتری منطقه
این دانشجویان در ادامه چند رویکرد مناسب برای بهر برداری از جاذبه های کویرمزینان ارائه می نمایند که قابل تأمل است :
رویکرد اول: ارائه ی تعریف شفاف و قابل فهم از جایگاه گردشگری کویر مزینان در برنامه ی کلان توسعه ی منطقه و ارتباط و پیوند آن با طرح های اقتصادی - تجاری بزرگ ، تدوین قوانین برای از بین بردن چالش های احتمالی، شفاف سازی اهداف برای مجریان طرح ، استفاده چند منظوره از تاسیسات زیربنایی و....، تعریف و تدوین مقررات روشن و شفاف در خصوص گردشگری منطقه در سطح کلان ، تدوین قوانین محکم برای حفاظت از آثار تعریف شده ی طبیعی و فرهنگی منطقه به عنوان یک منبع مورد نیاز جامعه با تأثیرات سودآور اقتصادی پایدار.
رویکرد دوم: جهت گیری کلان مدیریتی در ارائه ی برنامه برای آماده سازی بستر نیازهای ساختاری و زیربنایی صنعت گردشگری در منطقه، شناسایی و معرفی جاذبه های گردشگری طبیعی منطقه با کمک گروهای علمی، محیط زیست و منابع طبیعی و... ، مطالعه و پژوهش در ساختارهای جهانی صنعت گردش گری و ارائه ی تأثیرگذاری های مثبت و منفی آن برای مدیریت کلان، ساماندهی و سرمایه گذاری در رسیدن به استانداردهای جهانی در صنعت حمل و نقل در منطقه، سرمایه گذاری دولتی و یا خصوصی برای ساخت هتل و اقامتگاه های مناسب در منطقه.
رویکرد سوم: تعریف ساز و کار خدماتی در منطقه ، ایجاد مناسبات ویژه و نزدیک به استانداردهای جهانی برای سرویس دهی مناسب به گردشگران ایرانی و خارجی، فعال نمودن م ؤسسه های گردشگری در منطقه ، تعریف تسهیلات گمرکی برای گردشگران، آماده سازی زمینه های روانی پذیرش گردشگر ایرانی و خارجی توسط متولیان فرهنگی و مذهبی جامعه.
و در پیایان نیز این محققین در راستای تحقق هر چه سریعتر اهداف توسعه ی اکوتوریسم کویر مزینان پیشنهادات جالبی را ارائه می نمایند:
- شروع فعالیت های اصولی در زمینه ی گردشگری در مناطق کویری و تدوین برنامه ی جامع اکوتوریسم برای شهرستان و اولویت بندی جاذبه های اکوتوریستی آن؛
- معرفی جاذبه های اکوتوریستی کویر از جمله شن های روان ، ریگزارها، دق ها، جنگل های تاغ ، نیزار ها ،و نمک زار ها، باتلاق های کویری از طریق GIS پایگاه داده های مکانی و رسانه های تصویری و نوشتاری
- تبدیل کویر مزینان با توجه به عوارض ژئومورفولوژی آن از جمله تپه ها و هرم های ماسه ای به پیست اتومبیل رانی و موتور سواری و برگزاری مسابقات رالی در سطح منطقه؛
- برگزاری تورهای کویرنوردی و شن نوردی با کاروا نهای شتر؛
- احداث جاده های ارتباطی مناسب از داورزن به کویر مزینان جهت جذب و رفاه بیش تر گردشگران؛
- تأسیس اکوکمپ و سایت های گردشگری طبیعی در نواحی مختلف کویر؛
- شناساندن تاریخ و فرهنگ مردم کویر با توجه به قدمت طولانی تاریخی و غنای فرهنگی این منطقه به هموطنان در سایر نقاط؛
- آشنا نمودن مردم محلی با صنعت گردشگری و راه های کسب درآمد و اشتغال زایی براساس این صنعت؛امید است با شناخت توانمندی ها و قابلیت های مختلف اکوتوریستی کویر مزینان و ایجاد زیرساخت های اصلی و زیربنائی و تبلیغات مؤثر و تدوین سیاست های صحیح و برنامه ریزی ه ای اصولی جهت بهره برداری بهینه و بالفعل نمودن توانمندی ها و پتانسیل ها و قابلیت های موجود گامی مؤثر و مثبت جهت توسعه ی گردشگری و توسعه ی پایدار و رفع محرومیت از چهره ی منطقه برداشته شود و در آینده ی نزدیک با توسعه ی اکوتوریسم در کویر مزینان ، شاهد پیشرفت و توسعه ی پایدار این منطقه ی محروم کویری باشیم
اکنون ما مردم کویرمزینان ضمن در خواست از مسئولین پرتلاش فرهنگی و گردشگری برای نگاه وِیژه به مزینان از نمایندگان پرتوان شهرستان می خواهیم که برای معرفی این دیار تاریخی و ارتقاء مزینان به جایگاه اصلی آن که یکی از آنها شهر شدن آن است و بارها مورد عنایت روسای جمهور قرار گرفته و در در وزارت کشور مطرح شده کوشش نمایند چرا که تبدیل این منطقه به شهر و فراوانی تعداد شهرستانها یکی از امیدهای رسیدن سبزوار بزرگ به استانداری است وگرنه آن می شود که پیش از آن شد و استان به غرب و جنوب و مرکز رسید و بس...
