​

​

🖌نویسنده؛ حسین محمدی مزینان(مداح)

✍️در ادامه مطلب حدیره  که شاید نام اصلی آن به روایتی حذیره می باشد باید بگویم درگذشته های دور همیشه در مسیر راه های طولانی مناره و برج هایی بنا می شد که مسافران راه را گم نکنند. این برج که نمونه های آن در مزینان هم بصورت دژ و هم در صحرا برای امنیت استفاده می گردید تا اگر شبی کاروانی در مسیر بماند سرپناهی داشته باشد و مناره که از نامش پیداست با ارتفاع بلند و مشعل بالای آن نور می داد تا کاروانیان شب راه را پیدا کنند لذا کم کم به مرور زمان ارتباطات بیشتر شد و به تناسب نیاز مردم تجارت افزون گردید تا جایی که نیاز به استراحتگاه بیشتر احساس می شد. در همین راستا اولین کاروانسراهای ایران در زمان خلفای عباسی به سمت ایران و در مسیر خراسان واقع شد به ویژه برای زیارت امام رئوف علی ابن موسی الرضا(ع) که تمام مصالح بنای آن از خشت و گل بود و به مرور ایام تخریب و نابود می گردید. اگر هم ودیعه ای جهت تعمیر بود در کنار گوشه ی مکان مورد نظر جایی دفن می کردند تا خرج مرمت گردد که متاسفانه مورد دستبرد واقع می شد. نمونه آن سنگهای رباط و آب انبار شاه عباسی است.
به دستور هارون الرشید در روستاهایی مانند مزینان که در گذشته شهر محسوب می شد یک نمونه از این کاروانسراها  بنا گردید . حدیره خواهر مامون عباسی دختر هارون الرشید در بین راه مریض می شود و به لحاظ اینکه مردم وی را زیارت کنند و بارگاهی داشته باشد مقبره ای برایش بنامی کنند که هنوز هم دیوارهای آن بیانگر وجود این بنای گلی می باشد.
اینکه حدیره زودتر از بین رفته یا کاروانسرا بنا گردیده اطلاع دقیقی ندارم ولی قدر مسلم هر دو مکمل یکدیگر است .کاروانسرای هارونی در قسمت شمالی آب قنات مزینان احداث و تا هشتاد سال پیش به روایتی که شخصاً از زبان مرحوم حاج محمد غلامرضا یوسف شنیدم که ایشان می گفت بعد از تخریب کاروانسرا به مرور زمان بار آن به مزارع مزینان منتقل می شد و خوب بیاد دارم که روزی هفتاد تا هشتاد راه با الاغ بارکشی می شد.

​

چرا رباط های هارونی خراب شد؟
در زمان دولت شاه عباس صفوی که رونق دینی بیشتر شد و نیاز بیشتری به مامن در بین راه احساس می شد به دستور شاه عباس در شهرهایی مانند مزینان این کاروانسراها ساخته و با امکانات بیشتر از جهت امنیت و در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی مناسب برای زائرین امام رضا(ع) در نظر گرفته شد که الحمدالله یک نمونه ی عالی آن در مزینان موجود می باشد.
نگین راه ابریشم ، چو الماس
درخشد یک رباط از شاه عباس
چه گویم من ز حوض روبرویش
زوال آمد دگر آب سبویش..
بهرحال میراث عباسیان از بین رفت و حدیره نیز ویران شد اما در ضلع جنوب غربی چندین کارگاه وجود داشت در مسیر راه قدیم مزینان بهمن آباد که از مقابل شاه عباسی می گذرد یکی کارگاه کوزه گری مرحوم کربلایی علی اصغر کوزه مال و دیگری مکان توپخانه ی مزینان از عهد قاجار که در ایام عید لحظه ساعت تحویل توپ شلیک می شد  قرار داشت . وجود و حضور خان سرهنگ از نسل قاجار و افشاربیانگر این است که مزینان شرایط ویژه ای داشته است. داشتن عدلیه یا بیت العدل  و دارالحکم که برابر است با دادگستری امروزه در دنیا و کوچه سرهنگ در مزینان به نام آن مرحوم هنوز هم با همین نام برده می شود. درآینده به این مقوله خواهیم پرداخت.

بد نیست بدانیم فاصله بهمن آباد و مزینان این دو همسایه ی هم جوار دیرینه؛ یادشده در تاریخ بیهق؛ کمتر از هزار متر بوده و حتی آیین جشن سده در ایام مهرگان که زیباترین جشن های اصیل ایران باستان می باشد در بین همین دو روستای قدیمی برگزار می شده. که شعر زیبایی هم بنام (سره) یا همان سده خوانده می شد.
شایان ذکر است که اولین مراسم عاشورایی هم به احترام حضور آقا زادگان موسی ابن جعفر و هم به دلیل نزدیک بودن دو روستا در محل امامزاده به صورت مشترک برگزار می شده. اما بد نیست متذکر شوم اگر حمام کهنه مزینان و توپخانه و کارگاه کوزه گری و حدیره و دباغی و سوزن سازی و همه ی آنهایی که بیانگر موقعیت هنری. علمی و تاریخی مزینان واقع در این نقطه ی جغرافیایی حفظ می گردید چه اتفاقاتی از جهت حضور سیاحان، گردشگران و توریست های امروزی واقع می شد .فقط شنیده ایم  سرخونا، حوض مرغ ، حوض زهرا، سرپل آدینه، و سرهاون، و از همه مهمتر راه آسیا، قلعه ی پایین و امثالهم در اینجا وجود دارد ولی هیچ وقت به فکر نگهداری و حفظ این میراث های گرانبها نبوده و به آن نپرداخته ایم که این واژه های زیبا برگرفته از چیست و کدام معانی را در ذهن ما تداعی می کند و چقدر زیباست!؟ همین عبارات و الفاظی که به معانی آن نپرداخته ایم و خیلی راحت از آنها عبور می کنیم و باید آنها را بشکافیم ! در بخش آینده از قاجار تا پهلوی اول در خدمتتان خواهم بود.امیدوارم این نوشته ها مفید فایده و اطلاع نسل جوان از جهت یادآوری باشد .

به جمع شاهدان کویرمزینان در تلگرام بپیوندید: https://t.me/shahedanemazinan

#️⃣شاهدان کویرمزینان در #آپارات https://www.aparat.com/shahedmazinan

​