شاهدان کویرمزینان ؛همیشه برایم سئوال بود که چرا امام رضا (ع) به ایران آمد ؟آیا ولایتعهدی مأمون را پذیرفت ؟ اگرنه دلیل آن چیست؟

درفرخنده شب میلاد آقا علی ابن موسی الرضا(ع) ویا بهتر بگویم روزمیلاد چون ساعت ازسه بامداد گذشته ومن همچنان بیدارم تا درباره پرسشهایم تحقیق وجوابی منطقی بیابم که ناگهان باب رحمتی گشوده شد ویک مزینانی فرهیخته به نظرم آمد وبا حرکت موس رایانه وکلیک برروی نام او توانستم در اینترنت جواب همه آنچه می خواستم را بیابم وبه شکرانه این یافتن وبه افتخارنام این گرانمایه گوشه ای ازنوشته اورا در زیر تقدیم می نمایم تا شمادوستان نیز حض وافر وکامل ببریدو همچون من از بیانات استاد محمد صادق مزینان نویسنده توانمند حوزه بهره مند شوید.

امـام رضا و نپذیرفتن ولایتعهدی:                 

 به چه دلیل امام رضا(ع) خلافت و یا ولایتعهدی مامون را در مرحله نخست نمی پذیرفت؟

آیا مامون در واگذاری حکومت به امام(ع) صداقت داشت و یا این که هدفهای سیاسی دیگری داشت؟

آیا مامون با این کار در صدد جذب ایرانیان و یا نابودی قیامهای عـلـویـان نـبود؟ آیا مامون با این کار نمی خواست به حکومت خود مشروعیت ببخشد؟ و....

پـژوهـشـگران بر این باورند: مامون در پیشنهاد خلافت و ولایتعهدی صـداقـت نـداشـت, بـلکه انگیزه های سیاسی مانند: جذب ایرانیان, سـرکـوب نـهـضتها و قیامهای علویان, مشروع جلوه دادن حکومت خود و... او را بـه ایـن کـار وادار کـرده بـود. از ایـن روی, امام رضـا(ع) از پـذیرش پیشنهاد مامون سرباز می زند; اما نه به علتی کـه حـکـومـت را حـق الهی و شرعی خود نمی داند, آن گونه که این آقـایـان پـنداشته اند, بلکه به همان دلیل که حکومت را حق الهی خـود مـی دانـد, پـیـشـنـهاد مامون را رد می کند; چرا که پذیرش پیشنهاد; یعنی تایید و به رسمیت شناختن مامون.

در پـاسـخ به مامون, امام انگیزه خود را در نپذیرفتن خلافت چنین بیان می فرماید:

(ان کـانـت هـذه الـخلافه لک والله جعلها لک. فلایجوز لک ان تخلع

اگـر این خلافت از آن توست و خدا آن را به تو داده, در این صورت روا نیست حکومتی که خدا به تو داده آن را به دیگری واگذار کنی. و امـا اگـر خـلافت از آن تو نیست, تو نمی توانی آن را به دیگری واگذاری.

امـام در هـمین روایت, از انگیزه های مامون در پیشنهاد واگذاری حـکـومـت بـه وی سـخـن گفته است. مامون نیز در این گفت وگو, به روشـنـی می گوید: باید ولایتعهدی را بپذیری. امام ناگزیر می شود و با شرایطی ولایتعهدی را می پذیرد.

امـام(ع) پـس از مـراسم بیعت اجباری, در حضور مردم و دیگران می فرماید:

(لـنـا علیکم حق برسول الله و لکم علینا به حق فاذا انتم ادیتم

مـا اهل بیت, به واسطه رسول خدا(ص) بر شما مردم حقی داریم, شما نـیز بر ما حقی دارید وقتی که شما حق ما را به ما دادید, بر ما لازم است که حقوق شما را رعایت کنیم.

مـامـون انتظار داشت که: امام رضا(ع) به ستایش او بپردازد, ولی آن بـزرگـوار هـیـچ گـونه اشاره ای به مامون نکرد, بلکه خود را صاحب حق معرفی کرد.

امام رضا(ع) تنها همین سخن را ندارد. همین مطلب را در جای دیگر بـه روشنی بیان می فرماید70 و یا از حوزه کاری گسترده امام سخن مـی گـوید71 و یا در پاسخ خرده گیرندگان برخود که چرا حکومت را پذیرفته و آیا با زهد سازگاری دارد, می فرماید:

(ریـاست با زهد و تقوا ناسازگاری ندارد, ولی من حکومت مامون را مشروع نمی دانم و بر پذیرش ولایتعهدی او ناگزیر شده ام.)72

یا:

(ای فلان, آیا پیامبر بالاتر است و یا وصی و جانشین او؟

مرد گفت: پیامبر.

فرمود: آیا مسلمان بهتر است یا مشرک؟

مرد گفت: مسلمان.

امـام فـرمـود: یوسف, با آن که پیامبر بود از عزیز مصر که مشرک بـود, خـواست که او را به سرپرستی خزائن و امور اقتصادی بگمارد و حـال آن کـه مامون مسلمان است و من وصی پیامبرم. با این حال, بر این کار ناگزیر شدم.)73

افـزون بـر آنـچـه کـه یادآور شدیم, نشانه های بسیاری در زندگی امـامـان بـه چـشـم مـی خورد که آنان برای به دست آوردن حاکمیت سـیاسی تلاش می ورزیده و دیگران را غصب کننده حق و حکومت خود می دانـسـتـه و از شیعیان می خواسته اند: با آنان همراهی و همکاری نـداشـتـه بـاشـند74 و برای این که امور شیعیان زمین نماند. به تـشـکیل دولت در دولت تشویق می کرده اند75. دلالت مقبوله عمر بن حنظله بر چنین مطلبی روشن است.

امام خمینی در کتاب ولایت فقیه, به سیره امامان(ع) اشاره کرده و بـه بسیاری از شبهه های یاد شده, پاسخ گفته است. در بخشی از آن گفتار بلند می نویسد:

(ائـمـه, عـلـیـهـم الـسـلام, و پیروانشان, یعنی شیعه, همیشه با حـکـومـتـهای جائر و قدرتهای سیاسی باطل مبارزه داشته اند. این مـعنی از شرح حال و طرز زندگانی آنان کاملا پیداست... حکام جور, هـمیشه ازائمه(ع) وحشت داشتند آنها می دانستند که اگر به ائمه, عـلـیـهـم الـسلام, فرصت بدهند قیام خواهند کرد و زندگی توام با عـشـرت و هوسبازی را بر آنها حرام خواهند کرد. این که می بینید هـارون, موسی بن جعفر(ع) را می گیرد و چندین سال حبس می کند یا مـامون, حضرت رضا(ع) را به مرو می برد و تحت الحفظ نگه می دارد و سـرانـجـام مـسـموم می کند, نه از این جهت است که سید و اولاد پـیـغـمبرند و اینها با پیغمبر مخالفند... اینها می دانستند که اولاد عـلـی(ع) داعـیه خلافت داشته و بر تشکیل حکومت اسلامی اصرار دارنـد و حـکومت و خلافت را وظیفه خود می دانند, چنانکه روزی به امـام پـیـشـنـهاد شد: حدود (فدک) را تعیین فرماید تا آن را به ایـشـان بـرگردانند, طبق روایت, حضرت حدود کشور اسلامی را تعیین فـرمـود: یـعـنـی, تـا این حدود حق ماست و ما باید بر آن حکومت داشته باشیم و شما غاصبید.)76

امـام در ادامـه سخنان بالا, به عالمان و فقیهان دردآشنا و آگاه مـی گـویـد: بـایـد بـه پاخیزید و حکومت ستم را سرنگون سازید و حکومت اسلامی را برپا کنید.

منبع :پایگاه اطلاع رسانی حوزه - مجله حوزه شماره 94و95 صفحه 67 به قلم حجت الاسلام محمدصادق مزینانی  محقق ونویسنده حوزه علمیه